Kronika Prokosza

Kronika Prokosza (Kronika polska przez Prokosza w wieku X napisana, z dodatkami z Kroniki Kagnimira, pisarza wieku XI, i z przypisami krytycznymi komentatora wieku XVIII pierwszy raz wydrukowana z rękopisma nowo wynalezionego) – tzw. Kronika słowiańsko-sarmacka autorstwa arcybiskupa krakowskiego Prokosza (Prohora) z 986 roku.

Opinie badaczy i historyków

Według historyków jest ona fałszerstwem Przybysława Dyjamentowskiego (1694–1774), albo, jak twierdzi Piotr Boroń, napisana jako żart towarzyski około 1825 roku przez generała Franciszka Morawskiego.

Rękopis kroniki został sprezentowany Julianowi Ursynowi Niemcewiczowi przez Franciszka Morawskiego, który jakoby zakupił go w jednym z żydowskich kramów w Lublinie.

Julian Ursyn Niemcewicz, przekonany o autentyczności otrzymanego dzieła zaprezentował je w Towarzystwie Warszawskim Przyjaciół Nauk. O autentyczności Kroniki Prokosza był przekonany XIX-wieczny badacz słowiańszczyzny Tadeusz Wolański.

W XXI wieku za jej autentycznością opowiada się badacz Sławiańszczyzny Janusz Bieszk.

Rękopisy i fragmenty kroniki

W XVIII i XIX wieku istniało kilka rękopisów/odpisów Kroniki Prokosza:

1. Rękopis Morawskiego

Został znaleziony przez generała Franciszka Morawskiego na kramie żydowskim w Lublinie, gdzie był używany do owijania towarów. Po odkupieniu został złożony do Biblioteki Towarzystwa Królewsko-Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Został on wydany w 1825 roku.

2. Rękopis Towiańskiego

Został znaleziony przez Joachima Lelewela w konwencie franciszkańskim w Wilnie .

3. Summaryusz Lat: w których co zaszło Osobliwszego w Polskiem Królestwie, z różnych okoliczności: tak strony Walnych bitw, partykularnych Potyczek: iako też trahicinych niektórych Przypadków: pod Panowaniem nayprzód Mieczysława Chrzescianina: a potym Innych nastepuiących po nim, Polskich Monarchów: z pierwszych Dzieiopisów, kródko spisany.

Zachowany w zbiorze rękopisów Przybysława Dyjamentowskiego „Poczet Senatu polskiego to jest większych i mniejszych kasztelanów według liter alfabetyczny”, przedstawia w chronologiczny układ wydarzeń od 958 do 1194. Jego pierwsza cześć (lata 958-992) nosi podtytuł: „I z Prokosza Mnicha Starodawney Kroniki, ad usq. 992 Xti Anni.” Podaje on także wydarzenia o których nie wspomina zachowany tekst kroniki. Wydarzenia z lat 986-992 opisał Prokulf, następca Prokosza.

4. Spisy królów

Z Kroniką Prokosza są powiązane odpisy pocztów królów Sławian i Prabałtów dokonane przez Przybysława Dyjamentowskiego, zachowane w zbiorze „Materiały genealogiczne i wykazy władców”. Zawierają one informacje, że zostały zaczerpnięte z Prokosza.

Wydania

1. Pełne wydania

• „Kronika Polska przez Prokosza w wieku X napisana", Warszawa 1825.

• „Chronicon Slavo-Sarmaticum Procossi", Warszawa 1827. (Wydanie łacińskie)

• Prokosz „Kronika Polska", Wydawnictwo Armoryka, Sandomierz 2015, ISBN 978­83­8064­121­1

• Prokosz „Kronika słowiańsko-sarmacka” Wydawnictwo Bellona 2017, ISBN 978-83-11-14413-2

• Prokosz „Kronika Polska", Wydawnictwo Armoryka, Sandomierz, ISBN 978-83-8064-242-3

• Prokosz „Kronika słowiańsko-sarmacka” Wydawnictwo Bellona 2017, ISBN 978-83-11-14413-2

2. Fragmenty

• „O BAŁWOCHWALSTWIE i niektórych zwyczajach dawnych Polaków" (Wyjątek z Kroniki Prokosza Rozdziału VII. w rękopiśmie biblioteki Towarzystwa Królewsko Warszawskiego Przyjaciół Nauk, znajdującego się.) – Fragment opublikowany przez Joachima Lelewela w „Polska, dzieje i rzeczy jej rozpatrywane przez Joachima Lelewela, t. XVIII, Poznań 1865, s. 179-183.

• „Chronicon Slavo-Sarmaticum Procossi” – Fragmenty polskiego przekładu opublikowane przez Janusza Bieszk w „Starożytne królestwo Lehii. Kolejne dowody", zawiera:

- Tekst kroniki do strony 15 (do końca panowania króla Kroka I, opublikowany na stronach 23-35.

- Tekst kroniki stron 82-113 (Mieczyslaw I, O nawróceniu księcia Mieczysława i Polanów na wiarę Chrystusa, O rodzimych bogach Polanów ), opublikowany na stronach 36-55.

• „O rodzimych bogach Polanów” – Tekst fragmentu Rozdziału VII, opublikowany przez Janusza Bieszk w „Starożytne królestwo Lehii. Kolejne dowody" na stronach 87-90.

• „Zbiór I Dyamentowskiego” – Zbiór 19 pocztów opublikowany przez Janusza Bieszk w „Starożytne królestwo Lehii. Kolejne dowody" na stronach 163-204.

• „Zbiór I Dyamentowskiego” – Zbiór 6 pocztów opublikowany przez Janusza Bieszk w „Starożytne królestwo Lehii. Kolejne dowody" na stronach 204-209.

3. Fragmenty niewydane

• „KRONIKI pisaney w wieku X. przez Prokosza ROZDZIAŁ VII.” – Fragment przygotowanego przez Hipolita Kownackiego dzieła „Trzech Kronik Polskich naydawnieyszych, wydrukowanych w latach 1825 i 1831”,

Linki zewnętrzne

• „Kronika Polska przez Prokosza w wieku X napisana", Warszawa 1825. - [1]

• „Chronicon Slavo-Sarmaticum Procossi", Warszawa 1827. – [2]

• „Trzech Kronik Polskich naydawnieyszych, wydrukowanych w latach 1825 i 1831” – [3]

• "Summaryusz Lat: w których co zaszło Osobliwszego w Polskiem Królestwie, z różnych okoliczności: tak strony Walnych bitw, partykularnych Potyczek: iako też trahicinych niektórych Przypadków: pod Panowaniem nayprzód Mieczysława Chrzescianina: a potym Innych nastepuiących po nim, Polskich Monarchów: z pierwszych Dzieiopisów, kródko spisany.” – [4]

• „Zbiór I Dyamentowskiego” – [5]

• „Zbiór II Dyamentowskiego” – [6]

• „O BAŁWOCHWALSTWIE i niektórych zwyczajach dawnych Polaków" – [7] Str. 179.