UWAGA
Strona jest ponownie oddana do uzytku po zabiegach konfiguracyjnych. Jeśli zobaczą Państwo na niej jakieś błedy techniczne, prosimy o ich zgłoszenie.

Większość artykułów w portalu to nasze własne teksty z kluczowych dziedzin związanych z naszą misją. Spora część materiałów pochodzi też z polskiej wersji Wikipedii, gdzie były odrzucone ze względu na politykę redaktorów (przeczytaj o krytyce Wikipedii). Są też i takie, które zostały przeniesione na nasze strony, gdyż stanowią istotne uzupełnienie merytorycznej treści naszego serwisu. Wszystkie artykuły podlegają edycji przez naszych Użytkowników, dlatego ich wersje mogą się różnić od prezentowanych na innych witrynach.

Lech, Czech i Rus

Z Wedapedia
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Lech i Czech
Lech i Biały Orzeł, dzieło autorstwa Walerego Eljasza-Radzikowskiego

Lech, Czech i Rus – legenda o trzech braciach: Lechu, Czechu i Rusie, którzy osiedli na zachodzie, południu oraz wschodzie i dali początek oddzielnym krajom zachodniosłowiańskim: Polsce, Czechom i wschodniosłowiańskiej Rusi[1].

Dzisiaj symbolizują one braterstwo Słowian zachodnich i wschodnich, lecz również służyć miały pośrednio swoistej teorii o czeskiej praojczyźnie Słowian zamieszkujących Europę Środkową[2].

Historia

Legenda zapisana została pierwszy raz po łacinie w tzw. Kronice polsko-węgierskiej, datowanej przez historyków na rok 1222. Jej treść obejmuje czasy sięgające X wieku; z lat panowania króla węgierskiego Władysława I Świętego[3]. Kronika relacjonuje podróż trzech słowiańskich książąt: Czecha, Lecha i Rusa, którzy z terenów dawnej Chorwacji, gdzie znajdowało się słowiańskie państwo Karantania, udali się na północ i zapoczątkowali najpierw Państwo wielkomorawskie, a później nowe państwa słowiańskie: Czechy, Polskę oraz Ruś[3].

Legendę zanotowała także Kronika wielkopolska, powstała w II połowie XIII wieku[4], najprawdopodobniej przed rokiem 1296. Według jej anonimowego autora bracia pochodzili z Panonii, skąd wyruszyli na północ, gdzie założyli państwa nazwane ich imionami[5][6].

Gdy zaś (Lech) ze swoim potomstwem wędrował przez rozległe lasy, gdzie teraz istnieje królestwo polskie, przybywszy wreszcie do pewnego uroczego miejsca, gdzie były bardzo żyzne pola, wielka obfitość ryb i dzikiego zwierza, tamże rozbił swe namioty. A pragnąc tam zbudować pierwsze mieszkanie, aby zapewnić schronienie sobie i swoim rzekł „Zbudujmy gniazdo”! Stąd i owa miejscowość aż do dzisiaj zwie się Gniezno, to jest „budowanie gniazda”[7].

Legenda wspomniana została także w XIV-wiecznej Kronice Dalimila, spisanej w języku czeskim. Zawarł ją również w XV wieku Jan Długosz w Kronikach Królestwa Polskiego.

Wersje legendy

Kronika wielkopolska opisuje trzech braci: Lecha, Czecha i Rusa, którzy zakładają trzy słowiańskie narody: Lechitów/Polaków, Czechów oraz Rusów/Rusinów[8]. Czeska Kronika Dalimila opisuje dwóch braci: Lecha i Czecha[9].

Jan Długosz przekształcił legendę z Kroniki wielkopolskiej, czyniąc Rusa jednym z potomków Lecha. Miał on odziedziczyć część kraju Lechitów, zwany od tej pory Rusią. Potomkiem Rusa według Długosza był germański wódz Odoaker[10].

Do tych legendarnych wątków powracali w późniejszych opracowaniach pisarze polscy oraz czescy. Alois Jirásek opisał w 1894 legendę w książce „Staré pověsti české” gdzie dwóch braci, Czech i Lech, przybywa do Europy centralnej ze wschodu[11].

Polska za panowania Bolesława Chrobrego ok. 1000 r.
Personifikacja czterech krajów (Sclavinii, Germanii, Galii i Romy) z Ewangeliarza Ottona III; ok. 1000 r.

Na Śląsku Cieszyńskim istnieje również bardzo podobna do legendy o Czechu, Lechu i Rusie regionalna legenda związana z założeniem miasta Cieszyn, w której występuje trzech braci: Bolko, Leszko i Cieszko – założyciele miasta.

Legenda kijowska, ormiańska i chorwacka

Według Powieści minionych lat założycielem Kijowa był Kij, przywódca jednego z rodów Polan wschodnich. Miasto Kijów założył wraz z braćmi Szczekiem i Chorywem, którzy osiedli na trzech wzgórzach koło lasu, nazwanych ich imionami, gdzie żyli z łowów. Mieli także siostrę imieniem Łybedź. Później Kij miał wraz z drużyną chodzić do Carogrodu, gdzie służył jednemu z cesarzy i cieszył się jego szacunkiem.

Legenda podobna do podania o Kiju i jego braciach pojawia się już w źródłach ormiańskich z VI/VII wieku, autorstwa historyka Zobiego Glaki. Bohaterowie noszą tam imiona Kuar, Meltej i Chorean. Są oni synami hinduskich książąt i zakładają trzy miasta (przy czym Chorean w kraju nazwanym „Paluni”), nazywają je swoim imieniem, oraz stawiają idole na wzgórzu Krakeja, które ma dużo drzew i jest dobrym miejscem na łowy[12]. Przypuszcza się, że wpływ na powstanie XII-wiecznej legendy Nestora miała istniejąca już opowieść ormiańskiego historyka[13].

Przeczyłby jednak temu raczej fakt zanotowania w Chorwacji istnienia legendy łudząco podobnej do wersji zarówno czesko-polskiej, jak i kijowskiej. Bracia zwą się tam Czech, Leh i Mech (przy czym imiona czasem ulegają zmianie zależnie od miejsca) oraz mają siostrę, której imię jest nieznane. Zakładają oni trzy miasta i nazywają je swoim imieniem. Legenda została zanotowana po raz pierwszy w dziele Ivana Kristofora de Jordana pt. De originibus slavicis wydanym w 1745, wzmiankującym legendę o trzech braciach, którzy z winy swej siostry pokłócili się i rozeszli po świecie. Dokładniej zbadał ją chorwacki historyk Stjepan Krizin Sakač, porównujący zbieżności w legendach i wysuwający różne wnioski. Zwrócił on uwagę m.in. na imię siostry w wersji kijowskiej, które wywodzi się zazwyczaj od słowa „łabędź”, oraz zbieżności między armeńską nazwą wzgórza „Karap-et” (Łabędź-ica) i zestawiając je z chorwacką nazwą wzgórza „Krapina”. Także rdzenie imion braci oraz miejsc wykazują podobieństwa[12].

Opracowania dla dzieci

Przypisy

  1. ↑ Lech, Czech i Rus, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-10-02].
  2. ↑ Kazimierz Tymieniecki, Czesław Łuczak, [w:] Europa, Słowiańszczyzna, Polska. 1970. s. 296.
  3. ↑ 3,0 3,1 Grzesik 2003 ↓.
  4. ↑ Brygida Kurbisówna, Studia nad Kroniką wielkopolską, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1952.
  5. ↑ Adam Fałowski, Bogdan Sendero, Biesiada słowiańska, Universitas, Kraków 1992, s. 40.
  6. ↑ Kultura polski średniowiecznej XIV-XV w. pod red. B. Geremka, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 1997, s. 651.
  7. ↑ Kronika wielkopolska, wstęp i tłum. K. Abgarowicz, Warszawa 1965.
  8. ↑ „Kronika wielkopolska”, UNIVERSITAS Poznań 2010, ISBN 978-83-242-1275-0.
  9. ↑ Kronika Dalimila w LitDok Europa Środkowo-Wschodnia / Instytut Herdera w Marburgu.
  10. ↑ Jerzy Strzelczyk: Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Rebis, 2007, s. 176–177. ISBN 978-83-7301-973-7.
  11. ↑ Alois Jirásek, „Staré pověsti české”, 1894.
  12. ↑ 12,0 12,1 Krapina, Kijev, Ararat. Krapinska, kijevska i armenska priča o trojici braće i jednoj sestri, Stjepan Krizin Sakač, 1940.
  13. ↑ „An Armenian historian of the seventh century, Zenob Glak, knew of a similar legend concerning the founding of the city of Kuar (Kiev) in the land of Poluni (Polianians) by three brother Kuar, Mentery, and Kherean.”, [w:] Medieval Russia’s epics, chronicles, and tales. 1974; „Similarly to Nestor’s story about Kiy, Shchek and Khoriv, the Armenian legend of Kuar and his brothers says (in the 6th or in the 7th century). [w:] Kiev: ancient and modern city / N. Kotliar. Kiev: Politvidav Ukraini, 1983.

Bibliografia

  • Ryszard Grzesik: Żywot św. Stefana króla Węgier, czyli Kronika Węgiersko-polska. Warszawa: Wydawnictwo „DiG”, 2003. ISBN 83-7181-276-0.
Treść artykułu została poddana edycji przez naszych Użytkowników (wedapedystów).
Źródło: „https://wedapedia.pl/index.php?title=Lech,_Czech_i_Rus&oldid=457”