UWAGA
Strona jest ponownie oddana do uzytku po zabiegach konfiguracyjnych. Jeśli zobaczą Państwo na niej jakieś błedy techniczne, prosimy o ich zgłoszenie.

Większość artykułów w portalu to nasze własne teksty z kluczowych dziedzin związanych z naszą misją. Spora część materiałów pochodzi też z polskiej wersji Wikipedii, gdzie były odrzucone ze względu na politykę redaktorów (przeczytaj o krytyce Wikipedii). Są też i takie, które zostały przeniesione na nasze strony, gdyż stanowią istotne uzupełnienie merytorycznej treści naszego serwisu. Wszystkie artykuły podlegają edycji przez naszych Użytkowników, dlatego ich wersje mogą się różnić od prezentowanych na innych witrynach.

Polscy pretendenci i samozwańcy

Z Wedapedia
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Replika polskich insygniów koronacyjnych

Polscy pretendenci i samozwańcy – w Polsce i wśród polskiej emigracji działały i nadal działają osoby, które popierają ideę wskrzeszenia monarchii w Polsce i w swojej działalności posługują się tytułami królewskimi, książęcymi lub regenckimi. Swoje prawa uzasadniają zwykle prawem sukcesji dynastycznej lub rzadziej wyborem przez jakiś organ władzy. Zwykle mają wokół siebie mniejszą lub większą grupę ludzi popierających ich działania.

Samozwaniec to osoba, która bezprawnie przywłaszcza sobie jakiś tytuł, jakieś prawa[1]. Samozwańczy król lub samozwańczy regent bezprawnie korzysta z praw przysługujących monarchom (np. nadawanie tytułów arystokratycznych, herbów, orderów itp.). Na podobnej zasadzie działają samozwańczy prezydenci, którzy bezprawnie powołują „rządy”, nadają odznaczenia i nominacje generalskie itp.

W odróżnieniu od samozwańców, pretendenci mogą wykazać się podstawami prawnymi swoich roszczeń. Nie zawsze różnica między pretendentem a samozwańcem jest czytelna. Zwykle osoby takie uznają same siebie za pretendentów, a przez innych są uznawane za samozwańców (jeśli używają już tytułu) lub za uzurpatorów (jeśli się go domagają).

Pretendenci w historii Polski

W monarchiach opartych na sukcesji dynastycznej pretendenci pojawiają się stosunkowo często, zwłaszcza w przypadku bezpotomnej śmierci monarchy lub braku męskiego potomka. Po tron sięgają też często młodsi synowie odznaczający się większymi zdolnościami lub rodzeństwo zamiast wyznaczonego najstarszego syna. Podważane są też prawa władcy do zasiadania na tronie poprzez stojących w opozycji dalszych krewnych lub stosuje się różne zasady dziedziczenia. W okresie panowania w Polsce dynastii piastowskiej pretendentami byli min. książęta Bezprym, Bolesław Śmiały (po wygnaniu przez brata) czy Zbigniew.

Sytuacja skomplikowała się zwłaszcza w pod koniec okresu rozbicia dzielnicowego, gdy różni władcy podejmowali próbę zjednoczenia państwa i sięgali po koronę. Wówczas pretendentami do tronu polskiego byli Wacław III z dynastii Przemyślidów, Rudolf III Habsburg oraz Luksemburgowie – Henryk Karyncki i Jan Luksemburski – wszyscy oni jako władcy Czech odziedziczyli tytuł króla Polski po Wacławie II. Praw do tronu po Piastach domagał się również Siemowit Mazowiecki i inni przedstawiciele tego rodu.

W dobie wolnej elekcji kilkukrotnie doszło do wyboru alternatywnego króla (wybranego przez mniejszość szlachty lub w wyniku podwójnej elekcji), który pomimo nie uzyskania korony nadal zgłaszał do niej pretensje. Takimi pretendentami byli cesarz Maksymilian II Habsburg, jego syn Maksymilian III czy Franciszek Ludwik Burbon. Pretensje do tytułu króla Polski zachowywał przez wiele lat po abdykacji również Stanisław Leszczyński.

Kwestia monarchii i dziedziczności tytułu królewskiego

Korona Królestwa Polskiego

Jadwiga Andegaweńska, ostatni dziedziczny król Polski i spadkobierca Królestwa dynastii Piastów

Ostatnim dziedzicznym władcą Polski była Jadwiga Andegaweńska, która była prawnym spadkobiercą Królestwa Polskiego dynastii Piastów. Wraz z jej bezpotomną śmiercią w 1399 roku, tytuł króla Polski i władza królewska przestały być dziedziczne. Obowiązywała odtąd koncepcja Korony Królestwa Polskiego, w którym król każdorazowo był zatwierdzany przez radę „panów polskich” (późniejszych senatorów). Pierwszym królem wybranym był już Władysław Jagiełło w 1386 roku, który na tej zasadzie pozostał na tronie po śmierci Jadwigi.

Ponieważ Polska była od 1385 roku związania unią personalną z Wielkim Księstwem Litewskim, więc z przyczyn pragmatycznych wybierano na kolejnych królów Polski władców Litwy z dynastii Jagiellonów (będącą gałęzią dynastii Giedyminowiczów). Jagiellonowie jako potomkowie i spadkobiercy Giedymina dziedziczyli tron wielkoksiążęcy i władzę na Litwie, dlatego wybór innego króla przez „panów polskich” oznaczałby w praktyce rozpad unii polsko-litewskiej[2].

Ostatni z Jagiellonów Zygmunt August przekazał 12 lutego 1564 roku prawa do dziedziczenia tronu w Wielkim Księstwie Litewskim na rzecz Korony Królestwa Polskiego (do czego miał prawo jako spadkobierca dziedzictwa Giedymina), wobec czego wybierany król Polski stawał się jednocześnie wielkim księciem litewskim. Zygmunt August doprowadził do następnie w 1569 do zawarcia unii lubelskiej i reformy ustroju państwa, tworząc Rzeczpospolitą. Po śmierci Zygmunta Augusta w 1572 roku wszyscy kolejni królowie Polski wybierani byli przez ogół szlachty obu części państwa: Korony i Litwy w wolnej elekcji, zaś po wyborze i koronacji nabywali automatycznie tytuł wielkiego księcia litewskiego. Każdorazowo zasady elekcji ustalał sejm konwokacyjny, a król musiał zaprzysiąc pacta conventa oraz artykuły henrykowskie, które były rodzajem konstytucji. Artykuły te zastrzegały wybór kolejnych królów w wolnej elekcji oraz zabraniały królowi i jego potomkom używać tytułu Haeredis, czyli „dziedziczny”[3]. Szlachta posiadała także prawo do detronizacji króla, gdyby ten nie przestrzegał zawartych umów.

Zatem od roku 1399 w Królestwie Polskim, od 1564 roku w Wielkim Księstwie Litewskim, a od 1569 w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, nie obowiązywała już zasada sukcesji dynastycznej. Królowie byli każdorazowo wybierani przez „naród”. W odróżnieniu od Piastów czy Andegawenów, władcy z dynastii Jagiellonów, Wazów, Sasów czy pozostali królowie elekcyjni nie dziedziczyli tytułu królewskiego ani tym bardziej władzy, więc również ich potomkowie nie mogą uważać się za pretendentów do tronu polskiego na podstawie pochodzenia.

Wettynowie

Fryderyk August I Wettyn, wyznaczony na dziedzicznego króla Polski w Konstytucji 3 maja, dziedziczny władca Księstwa Warszawskiego
Aleksander de Saxe-Gessaphe, sukcesor rodu Wettynów, obecny pretendent do tronu Saksonii

Sytuację teoretycznie zmieniła Konstytucja 3 maja z 1791, przywracając zasadę dziedziczności i przekazała prawa do tronu polskiego saskiej dynastii Wettynów, a ściślej linii Fryderyka Augusta I (wnuka Augusta III) oraz jego córki Marii Augusty. Jednak według art. 7 Konstytucji po wygaśnięciu linii Fryderyka Augusta i Marii Augusty prawo obioru dynastii wrócić miało „do narodu”[4]. Linia ta wygasła z bezpotomną śmiercią Marii Augusty Wettyn w 1863 roku.

Postanowienia Sejmu Czteroletniego oraz sama Konstytucja zostały zniweczone w wyniku działań konfederacji targowickiej (1792) i usunięte przez Sejm grodzieński (1793)[5]. Ostatecznie w wyniku III rozbioru Polski (1795) na dawnych terenach Rzeczypospolitej zaczęła obowiązywać władza poszczególnych zaborców. Ostatni król Polski Stanisław August Poniatowski złożył abdykację z tronu polskiego na rzecz Cesarstwa Rosyjskiego. Tajny układ trzech zaborców w Petersburgu 15/26 stycznia 1797 „kasował na zawsze nazwę Królestwa Polskiego”[6].

Jednak w roku 1807 francusko-prusko-rosyjski Pokój w Tylży utworzył z ziem zaboru pruskiego Księstwo Warszawskie, do którego w 1809 zostały dołączone częściowo ziemie zaboru austriackiego. Ponieważ większość ziem dawnej Polski oraz nadal znajdowała się w rękach cesarza Rosji, który był jednym z sygnatariuszy Traktatu z Tylży, więc ustanowione w tamtych warunkach politycznych Księstwo Warszawskie wyraźnie unikało nazwy „Królestwo Polski”[7].

Faktycznie księstwo podlegało Napoleonowi Bonaparte, który jako koronowany przez papieża Cesarz i protektor Związku Reńskiego nadał mu Konstytucję. Na jej podstawie dziedzicznym władcą Księstwa Warszawskiego został król saski Fryderyk August I, wskazany również wcześniej w Konstytucji 3 maja na dziedzicznego króla Polski. Jednak w odróżnieniu od postanowień z 1791 roku dziedzictwo to nie ograniczało się do linii córki, ale miało następować „podług porządku następstwa ustanowionego w domu saskim”[8].

W miarę zbliżania się konfrontacji z Rosją (od początków 1811 r.), Napoleon zaczął podnosić kwestię przywrócenia państwa polskiego. W Księstwie zwiększyły się wpływy francuskie, a Fryderyk August był coraz bardziej odsuwany od realnej władzy. Napoleon traktował go jako tymczasowego monarchę i nie brał go pod uwagę jako przyszłego króla Polski[9]. Jako ewentualni kandydaci do tronu polskiego wchodzili w rachubę albo Joachim Murat, ówczesny król Neapolu, albo Hieronim Bonaparte, brat Napoleona i król Westfalii. Do korony polskiej pretendował również marszałek Davout, a kręgi polskie wskazywały na generała Eugeniusza de Beauharnais, wicekróla Włoch. Jednak im bardziej zbliżała się wojna z Rosją, najpoważniejszym kandydatem kół rządowych w Księstwie na przyszłego króla Polski był sam cesarz Napoleon[10].

W czerwcu 1812 sejm Księstwa Warszawskiego przekształcił się w Konfederację Generalną Królestwa Polskiego i proklamował przywrócenie Królestwa Polskiego oraz zjednoczenie wszystkich ziem polskich, w tym włączenie ziem zabranych. Dało to pretekst Napoleonowi do wojny z Rosją, która formalnie nosiła nazwę drugiej wojny polskiej[11]. Książę warszawski i król saski Fryderyk August również przystąpił do Konfederacji, uznając powstanie Królestwa Polskiego i przekazując część swoich kompetencji w ręce Rady Ministrów.

W wyniku klęski wojsk Napoleona i okupacji Księstwa Warszawskiego przez Rosjan (1813-1815) postanowienia Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego w praktyce nie weszły w życie. Fryderyk August formalnie pozostawał na tronie polskim do 22 maja 1815, gdy został zmuszony przez zwycięskie mocarstwa obradujące na kongresie wiedeńskim abdykacji. Zwraca się jednak uwagę, że jego abdykacja i zwolnienie z przysięgi wierności Polaków, mające charakter osobisty, nie pozbawiło prawa do tronu polskiego jego następców. Według zaś innej interpretacji jego abdykacja jako dokonana pod przymusem – była obarczona wadą oświadczenia woli, pociągającą za sobą nieważność czynności prawnej[12].

Obie interpretacje przyznają prawo do dziedziczności tronu polskiego albertyńskiej linii dynastii Wettynów i zgodnie z tą interpretacją przedstawiciel tego rodu teoretycznie może być uznany za polskiego pretendenta, do czego się odwołują niektóre polskie organizacje monarchistyczne[13]. Do roku 2012 głową rodu Wettynów i pretendentem do tronu Saksonii był książę Maria Emanuel, którego część polskich monarchistów uznawała za prawowitego pretendenta do korony polskiej[14].

Ponieważ książę nie miał męskiego potomka, jego śmierci powstał spór o prawo do sukcesji. Na podstawie prawa salickiego dziedzicem Marii Emanuela został siostrzeniec i adoptowany syn Aleksander de Saxe-Gessaphe, który jest obecnie uznawany za głowę dynastii i księcia Miśni (tytuł pretendentów do tronu Saksonii) przez większość rodziny Wettynów, a także przez rząd landu Saksonii[15] i przez papieża Franciszka[16]. Oprócz niego roszczenia do schedy po Marii Emanuelu wysuwają min. książęta Rydygier oraz Michał Jerzy.

Romanowowie

François de Villain Detronizacja cara Mikołaja przez sejm 25 stycznia 1831
Jerzy Romanow-Hohenzollern, tytularny cesarzewicz (następca tronu Rosji), syn Marii Władimirowny, pretendentki do tronu Rosji i księcia pruskiego Franciszka Wilhelma Hohenzollerna

25 listopada 1795 ostatni król Polski Stanisław August Poniatowski złożył akt abdykacji na ręce cesarzowej Rosji Katarzyny II[17]. Odtąd cesarze Rosji uznawali się za dysponentów korony polskiej. Następca Katarzyny Paweł I obiecywał Stanisławowi Poniatowskiemu odzyskanie tronu w Warszawie[18], a Aleksander I od chwili objęcia tronu planował podbić wszystkie ziemie polskie i samemu zostać królem Polski[19]. Jednak po III rozbiorze insygnia koronacyjne, a także byłe stolice Polski i rdzenne ziemie Królestwa Polskiego znajdowały się poza władzą rosyjską, głównie w zaborze pruskim.

Po pokonaniu Prus przez Napoleona w 1807 roku, Aleksander nie zgodził się na powołanie Królestwa Polskiego. Nie uznał też przekształcenia w czerwcu 1812 roku Księstwa Warszawskiego w Królestwo Polskie przez Konfederację Generalną.

Sytuację zmieniła klęska Napoleona i okupacja Księstwa Warszawskiego przez Rosjan w latach 1812–1815. W wyniku negocjacji z polskim rządem Księstwa Warszawskiego oraz wobec nacisku Wielkiej Brytanii, mocarstwa obradujące na kongresie wiedeńskim zgodziły się na utworzenie „Królestwa Polskiego” (co oznaczało w praktyce uznanie decyzji Konfederacji Generalnej z czerwca 1812 roku). 22 maja 1815 Fryderyk August I za cenę zachowania władzy w Saksonii został zmuszony do zrzeczenia się praw do korony polskiej.

Akt Końcowy Kongresu Wiedeńskiego z 1815 roku, w artykule 1, tworzył z większości ziem Księstwa Warszawskiego Królestwo Polskie (tzw. kongresowe) i uznawał cesarza rosyjskiego za króla Polski. Nadana 27 listopada 1815 przez cesarza rosyjskiego Konstytucja Królestwa Polskiego łączyła je unią personalną z Cesarstwem Rosyjskim i przekazywała dziedziczne prawo do tronu polskiego panującej w Rosji dynastii Romanowów i ich sukcesorom[20].

Na tej podstawie cesarz Aleksander I został w 1815 roku koronowany na króla Polski. Jego brat i następca Mikołaj I koronował się w Warszawie na króla Polski dopiero 24 maja 1829. Była to jednak ostatnia formalna i legalna koronacja na króla w historii Polski.

W czasie powstania listopadowego dnia 25 stycznia 1831 roku sejm Królestwa Polskiego podjął uchwałę o detronizacji cesarza Rosji z tronu polskiego. W uchwale nie wskazano, kto ma zostać królem w miejsce Mikołaja i czy detronizacja dotyczy tylko jego czy całej dynastii. Zawarto tylko wskazówkę, że tron polski uznaje się za opustoszały aż do wyznaczenia innej osoby dającej lepsze gwarancje przestrzegania Konstytucji. Co prawda sama uchwała była sprzeczna z aleksandrowską Konstytucją, ale sejm odwoływał się do prawa Rzeczypospolitej i tradycji konfederacji i dlatego w praktyce oznaczała kres tej konstytucji.

Po powstaniu listopadowym Królestwo straciło swoją odrębność od reszty Imperium Rosyjskiego. Konstytucja formalnie przestała obowiązywać w 1832 roku, a w jej miejsce władze zaborcze wprowadziły Statut Organiczny. Romanowowie nosili nadal tytuł królów Polski, nie byli jednak formalnie koronowani.

Cesarze Rosji nosili tytuł królów Polski i wielkich książąt litewskich do marca 1917 roku, gdy ostatni z nich, Mikołaj II, abdykował, a krótko potem Rząd Tymczasowy Rosji zlikwidował monarchię dziedziczną w Rosji i uznał prawo Polski do niepodległości. Po przewrocie bolszewickim ostatni car został wraz z rodziną zastrzelony w nocy 16 na 17 lipca 1918.

Jednak część cesarskiego rodu Romanowów, która przeżyła rewolucję, traktuje jej skutki za niezgodne z prawem i uważa głowę rodu za pretendenta do tronu Rosji. Pretensje te są uznawane przez rodziny królewskie i arystokratyczne oraz monarchistów i niektórych polityków w Rosji[21].

Obecnie głową rodziny Romanowów uznawaną za większość rodziny i zarazem pretendentką do tronu rosyjskiego jest Maria Władimirowna Romanowa, mieszkająca w Danii. Nosi ona tytuł Wielkiej Księżnej oraz tytularnej (de iure) Imperatorki i Samodzierżcy Wszechrosji[22], a także wśród innych tytułów Królowej Rosyjskiego Królestwa Polskiego. Jako pretendentka do tronu Cesarstwa Rosyjskiego na podstawie praw sprzed 1917 roku uważa się jednocześnie za pretendentkę do tronu Królestwa Polskiego[23]. Na oficjalnej stronie internetowej rodziny przedstawia się herb Imperium Rosyjskiego z polskim orłem na jednym ze skrzydeł[24], a wśród jej odznaczeń znajduje się Imperialny Order Świętego Stanisława.

Chociaż tytuły Marii Romanowej nie są oficjalnie uznawane, a część rodziny kwestionuje jej pierwszeństwo do tronu[25], to potwierdzeniem jej pozycji były uroczystości sprowadzenia do Rosji ciała i ponownego pogrzebu ostatniej cesarzowej Marii Fiodorowny w Sankt Petersburgu 28 września 2006. Maria Romanowa miała na tej uroczystości precedencję przed wszystkimi żałobnikami, stojąc samotna w pierwszym rzędzie, co zostało ustalone z rosyjskimi władzami cerkiewnymi i państwowymi, a także dworem duńskim i resztą rodziny Romanowów[26].

Na następcę Marii Władymirownej oficjalnie przedstawiany jest jej syn Jerzy Romanow, który nosi też tytuł księcia pruskiego jako członek po linii męskiej dynastii Hohenzollernów. Jego tytuł cesarzewicza i prawa dziedziczne uznają również ci członkowie rodziny, którzy kwestionują prawo do tytułu jego matki[27].

Obecnie polskie organizacje monarchistyczne zwykle nie biorą pod uwagę Romanowów jako pretendentów do polskiego tronu, choć bywają wyjątki[28]

Likwidacja monarchii i ustanowienie ustroju republikańskiego

Akt rozwiązania się Rady Regencyjnej i przekazania władzy Naczelnikowi Państwa z 14 listopada 1918. Akt oznaczał likwidację monarchii w Polsce.

W roku 1916, po wyparciu Rosjan z terenu Królestwa kongresowego, ustanowione zostało Królestwo Polskie, teoretycznie „samodzielne”, lecz praktycznie funkcjonujące pod patronatem Niemiec i Austro-Węgier. Formalną władzę w nim stanowiła trzyosobowa Rada Regencyjna, która miała pełnić tę rolę do czasów wyboru króla (co nigdy nie nastąpiło w wyniku klęski państw centralnych). 7 października 1918 roku Rada Regencyjna ogłosiła niepodległość państwa polskiego, 11 listopada powierzyła zwierzchnią władzę wojskową Józefowi Piłsudskiemu, zaś 14 listopada przekazała mu pełnię władzy jako Naczelnikowi Państwa i jednocześnie sama rozwiązała się.

Polska definitywnie przestała być monarchią w listopadzie 1918 roku[29] kiedy to najpierw Tymczasowy Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał Dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej z 22 listopada 1918 roku, ogłoszony 29 listopada[30], a następnie uchwalona została Mała Konstytucja z 1919. W wyniku tych dwóch aktów prawnych zarówno faktycznie sprawujący władzę Piłsudski, jak i demokratycznie wybrany Sejm Ustawodawczy ustaliły, że Polska jest republiką[31].

Wszystkie kolejne konstytucje i akty prawne podtrzymały ustanowiony w listopadzie 1918 roku ustrój republikański w Polsce, za suwerena uznaje się „naród”, a legitymacją wszelkiej władzy jest wybór bezpośredni lub pośredni. Żaden urząd i tytuł, w tym również urząd prezydenta RP, nie jest w Polsce dziedziczny. Sposób ich wyboru określa obowiązująca konstytucja i inne ustawy.

Tytuły szlacheckie i arystokratyczne

Wszystkich tytułów szlacheckich i wynikających z nich przywilejów nie uznał art. 96 Konstytucji marcowej z 1921 roku: „Rzeczpospolita Polska nie uznaje przywilejów rodowych ani stanowych, jak również żadnych herbów, tytułów rodowych i innych z wyjątkiem naukowych, urzędowych i zawodowych”[32].

Stanowisko to podtrzymała również Konstytucja kwietniowa z 1935 roku: (1) Wartością wysiłku i zasług obywatela na rzecz dobra powszechnego mierzone będą jego uprawnienia do wpływania na sprawy publiczne. (2) Ani pochodzenie, ani wyznanie, ani płeć, ani narodowość nie mogą być powodem ograniczenia tych uprawnień.[33]

Konstytucja RP z 1997 r. określa równość obywateli wobec prawa: „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.”[34]

Mutatis mutandis można uznać to za kontynuację zasad obowiązujących w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w której tytuły były uznawane za naruszenie równości obywatelskiej (ograniczonej wówczas tylko do szlachty) i zakazane pod karą infamii[35].

Ruch monarchistyczny w Polsce

Zarówno w czasach II Rzeczypospolitej, jak i obecnie w Polsce działają osoby i organizacje mające na celu przywrócenie idei ustroju monarchistycznego. Ruch monarchistyczny zajmuje się badaniem kwestii sukcesji tronu w Polsce. Rozważani są również ewentualni kandydaci do tronu lub wskazywani pretendenci do korony polskiej.

 Osobny artykuł: Sukcesja tronu w Polsce.

Samozwańcy do tronu Polski

Samozwańcy z czasów istnienia monarchii

Dawni samozwańcy

Policyjne zdjęcie Geoffrey'a Potockiego de Montalk
  • Paweł Zbawca Piast-Riedelski (1884 – ?) – Król Polaków i Odorzan. W latach 30. XX wieku działał w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Stworzył Zwierzchni i Królewski Order Piastowski.
  • Geoffrey Potocki de Montalk (Geoffrey Władysław Vaile hrabia Potocki de Montalk) (1903–1997) – pochodzący z Nowej Zelandii poeta, pisarz i tłumacz poezji, potomek magnackiego rodu Potockich herbu Pilawa, po kilkuletnim pobycie w Polsce zaczął tytułować się Pretendentem do Tronu Polskiego i Konsulem Królestwa Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego w Londynie. Następnie przybrał imię Władysław V i używał tytułów: Jego Majestat Władysław Piąty, z Łaski Bożej Król Polski, Węgier i Czech, Wielki Książę Litwy, Śląska i Ukrainy, Hospodar Mołdawii, etc., etc., etc., Wysoki Kapłan Słońca, po wojnie zamieszkał we Francji w Prowansji. Zmarł w wieku 94 lat.
  • Alexis Brimeyer(ang.) (1946–1995) – znany samozwaniec i fałszywy pretendent do tronów europejskich, używał m.in. tytułów: Król Galicji, Wielki Książę Lwowa, Łucka i Białegostoku, wielokrotnie zmieniał nazwisko. Zmarł jako Prince d’Anjou Durazzo Durassow Romanoff Dolgorouki de Bourbon-Conde de Gavina y de Alba.
  • Adam Ryszard Myśliński (zm. 2004) – Wielki Książę, Regent Polski i Unii Polskich Ugrupowań Monarchistycznych. Działający od 1997 we Wrocławiu drugi po Leszku Wierzchowskim samozwaniec tytułujący się Regentem Polski. Przywódca Unii Polskich Ugrupowań Monarchistycznych, której statut i program wzorował na Polskim Ruchu Monarchistycznym. Mimo że zgodnie z przepisami statutowymi miał „rządzić” dożywotnio, po jakimś czasie utracił wsparcie tej partii, która ustanowiła Regentem Polski Aleksandra Podolskiego. „Nadawał” również liczne tytuły szlacheckie, arystokratyczne i dzielnicowe, „dokonywał” nobilitacji i renobilitacji.

Obecnie działający

Aleksander Podolski – Regent Unii Polskich Ugrupowań Monarchistycznych
Wojciech Edward Leszczyński
  • Leszek Antoni Wierzchowski (ur. 10 września 1949 w Zawierciu) – poeta i dramaturg, przywódca partii Polski Ruch Monarchistyczny, która oficjalnie uznaje go za „regenta”. Po 1989 roku – jako pierwszy w wolnej Polsce – wskrzesił ideę dziedzicznej monarchii konstytucyjnej, tworząc Polski Ruch Monarchistyczny (1991 r.). Zajmuje się m.in. nadawaniem – i potwierdzaniem starych – tytułów szlacheckich i arystokratycznych oraz odznaczeń monarchistycznych dla osób zasłużonych zgodnie ze „Statutem PRM”, a także działalnością charytatywną na rzecz zdolnej, lecz niezamożnej uczącej się młodzieży poprzez Fundację Polska Korona. W 1995 roku startował w wyborach prezydenckich w Polsce, a następnie był kandydatem na senatora z woj. śląskiego, w obu wypadkach bezskutecznie.
  • Aleksander Podolski (ur. 1937) – magister filologii polskiej, pułkownik w stanie spoczynku SZ RP, przez 30 lat pełnił zawodową służbę wojskową w Marynarce Wojennej i w Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Inżynieryjnych im. gen. Jakuba Jasińskiego. Ustanowiony „regentem” przez partię UPUM po śmierci „regenta” Adama Myślińskiego. Wcześniej Aleksander Podolski używał tytułów: Wiceregent Polski i Unii Polskich Ugrupowań Monarchistycznych, Książę Ziemi Dolnośląskiej. Autor „Księgi herbowej Unii Polskich Ugrupowań Monarchistycznych” (2010). Działa we Wrocławiu wraz z Radą Regencyjną UPUM, kawaler nadawanego przez Juliusza Nowinę Sokolnickiego Orderu Świętego Stanisława. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, srebrnym medalem Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej, a także wieloma odznaczeniami resortowymi, organizacyjnymi i regionalnymi.
  • Karin Sobieski zu Schwarzenberg (właśc. Karin Sobiewska) – Księżna, Pretendentka do Tronu Polskiego, Suweren Arystokratycznego Zakonu Rycerstwa Złotego Graala, przedstawia się jako potomkini króla Jana III Sobieskiego, mieszka i działa w Niemczech, gdzie prowadzi założony przez siebie świecki zakon rycerski i głosi swoje prawa do tronu polskiego. Wspierana jest także przez Klub Szlachty Polskiej w Niemczech, którego wiceprezydentem jest jej mąż. W 2001 roku podała do sądu producenta wódki Sobieski, jednak proces przegrała[36].
  • Wojciech Edward Leszczyński (ur. 1960) – mieszka w Myszkowie, gdzie był przewodniczącym lokalnego Klubu Gazety Polskiej[37]. Pełnił funkcję prezesa Fundacji im. Króla Stanisława Leszczyńskiego „Quomodo” (założonej w 2006), popularyzującej wiedzę o rodzie magnatów Leszczyńskich[38]. Podaje się za potomka z linii bocznej Stanisława Leszczyńskiego i uważa, że wszystkie panujące w Polsce ustroje po 1792 są nielegalne, a obowiązuje nadal Konstytucja 3 maja[39]. W 2014 wraz ze swoimi zwolennikami powołał Konfederacją Generalną Niepołomicką, przekształconą następnie w Konfederację Radzyńską, która określa siebie jako Sejm Walny Skonfederowany[40]. 16 lipca 2016 został „obrany” przez kilkunastu zwolenników na króla Polski. Od tego momentu tytułuje się jako Wojciech Edward I lub Wojciech Edward Rex Poloniae, a ostatnio jako Król Polski-Lehii Leh XI Wojciech Edward I[41]. Od roku 2016 Leszczyński liczy lata swojego "panowania", wydaje edykty królewskie, uniwersały i manifesty oraz wysyła wici na "sejmy" do swoich zwolenników[42]. Wobec Polski używa nazwy Chrześcijańskie Królestwo Polski-Lehii, w której herbie widnieje orzeł "piastowski", pogoń, gryf i archanioł Michał oraz w środku tarczy "słowiańska swastyka" (tzw. kołowrót lub słoneczko)[43]. Leszczyński popiera idee turbosłowiańskie, a za swój cel uważa obalenie ustroju III RP i powołanie Królestwa Lachów, Lechów, Sarmatów i Wenedów[44].

Samozwańczy prezydenci Polski

Juliusz Nowina-Sokolnicki (z prawej) i Norbert Wójtowicz (2007)
Jan Zbigniew Potocki (2017)

Dawni samozwańcy

  • Juliusz Nowina-Sokolnicki (1925–2009) – polityk emigracyjny. Po śmierci prezydenta RP na uchodźstwie Augusta Zaleskiego w 1972 przedstawił fotokopię dokumentu, według którego on, a nie Stanisław Ostrowski został wyznaczony na urząd prezydenta. Większość emigracji, w tym organy władzy na uchodźstwie (rząd emigracyjny, Rada Trzech) nie uznały jego roszczeń do urzędu i uznały go za samozwańca. Sokolnicki nosił tytuł Prezydent Wolnej Polski na Wychodźstwie w latach 1972–1990, nieuznawany przez większość polskiej emigracji. Nie posiadał żadnych insygniów prezydenckich. Używał także tytułów Książę, VIII Wielki Mistrz Orderu Świętego Stanisława. Po pierwszych wolnych wyborach prezydenckich w Polsce w 1990 przestał używać tytułu prezydenta i ustanawiać swoje „rządy”. Odtąd działał w Colchester i zajmował się przyznawaniem Orderu Świętego Stanisława[45].

Obecnie działający

  • Jan Zbigniew Potocki (ur. 10 czerwca 1955 w Kaliszu) – polski biznesmen zamieszkały w Piasecznie, działający głównie w Niemczech i innych państwach Unii Europejskiej[46]. W maju 2009 wyznaczony przez Juliusza Nowinę-Sokolnickiego na urząd Lieutenant Grand Master Orderu św. Stanisława. Po śmierci Sokolnickiego w 2009 ogłosił się jego następcą oraz Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej (choć sam Sokolnicki nie posługiwał się tytułem prezydenckim już od 19 lat)[47]. Określa siebie jako legalnego prezydenta II RP, twierdząc jednocześnie, że nadal obowiązuje konstytucja kwietniowa z 1935 oraz że nadal trwa stan wojny Polski z Niemcami, w związku z tym obowiązują zawarte w tej konstytucji zasady wyznaczania przez prezydenta swego następcy. W wyborach parlamentarnych w 2015 był liderem komitetu Obywatele do Parlamentu, który wystawił listę do Sejmu w okręgu warszawskim (sam Jan Zbigniew Potocki nie kandydował w wyborach). W 2018 stanął na czele nowo powołanej partii politycznej II Rzeczpospolita Polska[48][49], z ramienia której wystartował na prezydenta Warszawy w wyborach samorządowych, zajmując przedostatnie, 13. miejsce (otrzymał 0,24% głosów)[50]. W 2020 roku bezskutecznie próbował zarejestrować się jako kandydat w wyborach prezydenckich w tym samym roku[51].

Przypisy

  1. ↑ Słownik online PWN.
  2. ↑ Wyjątkiem był wybór na tron polski Jana Olbrachta, podczas gdy jego brat Aleksander został wyznaczony przez ojca na dziedzicznego władcę Litwy. Z tych przyczyn w latach 1492–1501 formalnie nie funkcjonowała unia polsko-litewska, lecz oba państwa pozostawały w sojuszu.
  3. ↑ Artykuł 1 w Artykuły henrykowskie.
  4. ↑ Tron polski elekcyjnym przez familie mieć na zawsze chcemy i ustanawiamy (…). Zachowując przy narodzie prawo, żadnej preskrypcyi podpadać nie mogące, wybrania do tronu drugiego domu po wygaśnięciu pierwszego (Konstytucja 3 Maja, 1791).
  5. ↑ Prawa kardynalne wskrzeszone przez Sejm grodzieński (1793) w art. IX mówiły Wolne obieranie królów podług opisów teraźniejszego sejmu w zupełnej mocy swojej zostanie.
  6. ↑ Convention St. Petersburg 15 (26) Janvier 1797 (Les partages de la Pologne et la lutte pour l’indépendance wyd. K. Lutosłański, Lozanna – Paryż 1918, t. 1, dok. nr 157, s. 229.).
  7. ↑ Konstytucja Księstwa mówiła o "ludach Warszawy i Wielkiej Polski [Wielkopolski]"
  8. ↑ Konstytucja Księstwa Warszawskiego z dnia 22 lipca 1807 roku, artykuł 5; za F. Połomskim i P. Jurkiem, [w:] Źródłach do historii państwa i prawa Polski, Wrocław 1998, s. 196.
  9. ↑ Marian Kukiel, Wojna 1812 roku, t. I-II, Kraków 1937, s. 72
  10. ↑ Barbara Grochulska, Małe państwo wielkich nadziei, tom III-43 z serii Dzieje narodu i państwa polskiego, KAW, Warszawa 1987 s. 59
  11. ↑ Pierwszą wojną polską była kampania z lat 1806-1807
  12. ↑ Adam Biliński „Czy Polacy mają swojego pretendenta do tronu?”, w: Verbum Nobile Nr 17 z 2008, s. 8–10.
  13. ↑ Adam Biliński „Czy Polacy mają swojego pretendenta do tronu?”, w: Verbum Nobile Nr 17 z 2008, s. 8–10.
  14. ↑ Konfederacja Spiska: Maria Emanuel
  15. ↑ Ugoda Domu Wettynów z rządem.
  16. ↑ Vatican – Bollettino della Sala Stampa della Santa Sede.
  17. ↑ Akt abdykacji Stanisława Augusta Poniatowskiego.
  18. ↑ Andrzej Andrusiewicz, Carowe i cesarze Rosji, Warszawa 2001, s. 286.
  19. ↑ Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie, Warszawa 2014.
  20. ↑ Ustawa Konstytucyjna Królestwa Polskiego, artykuł 3: Korona Królestwa Polskiego iest dziedziczną w Osobie Naszéy i Naszych Potomków, Dziedziców i Następców, podług porządku następstwa ustanowionego dla Tronu Cesarsko-Rossyiskiego.
  21. ↑ Henryk Suchar Zaginiona cesarzowa polskiej krwi, Onet.pl, 3 sierpnia 2011.
  22. ↑ Oficjalny pełny tytuł po rosyjsku: Глава Российского Императорского Дома Ее Императорское Высочество Государыня Великая Княгиня (де-юре Ее Императорское Величество Государыня Императрица и Самодержица Всероссийская) z oficjalnej strony Domu Romanowów.
  23. ↑ Maria Władymirowna. Strażniczka tronu romanowowie.wordpress.com.
  24. ↑ Oficjalna strona dynastii Romanowów.
  25. ↑ Według części rodziny, głową dynastii jest obecnie Andrzej Andrzejewicz (Андрей Андреевич Романов), urodzony w 1923 roku syn księcia Andrzeja Aleksandrowicza (1897-1981). Wskazuje się jeszcze inne osoby.
  26. ↑ Maria Władymirowna. Strażniczka tronu romanowowie.wordpress.com.
  27. ↑ Jerzy Michajłowicz Carewicz na romanowowie.wordpress.com.
  28. ↑ Dlaczego nie chcemy Romanowów? na monarchia.info.pl.
  29. ↑ Już wcześniej część środowisk uznawała Polskę za republikę. Od 7 października działał Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej, który Piłsudski uznał, gdy tylko został Naczelnikiem Państwa 14 listopada. Tego samego dnia w swoim dekrecie nazwał państwo polskie „Republiką”, nie „Królestwem”, zob. Dekret Piłsudskiego z 14 listopada 1918.
  30. ↑ Dziennik Praw Państwa Polskiego z 1918 r., nr 17, poz. 41.
  31. ↑ Dziennik Ustaw nosił początkowo nazwę Dziennik Praw Państwa Polskiego, od ustawy z 31 lipca 1919 Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 66, poz. 500).
  32. ↑ Konstytucja marcowa z 1921 roku, Art. 96.
  33. ↑ Konstytucja kwietniowa Art. 7.
  34. ↑ Konstytucja RP z 1997 r., art. 32, ust. 1.
  35. ↑ Encyklopedia staropolska: Tytuły.
  36. ↑ Sądowy spór o wódkę ze znanym nazwiskiem, Gazeta Wyborcza.
  37. ↑ Klub Gazety Polskiej – Myszków. klubygp.pl. [dostęp 2018-07-24].
  38. ↑ Wojciech Edward Leszczyński – Krajowy Rejestr Sądowy. infoveriti.pl. [dostęp 2018-08-29].
  39. ↑ Radosław Patlewicz XV. Postacie współczesne: Wojciech Edward Leszczyński.
  40. ↑ Konto SEJM WALNY na Facebooku.
  41. ↑ Informacja na stronie królpolski.org.pl
  42. ↑ Strona Metryka Koronna
  43. ↑ Strona Sejm Walny
  44. ↑ Radosław Patlewicz XV. Postacie współczesne: Wojciech Edward Leszczyński.
  45. ↑ Marek Henzler: Klub pąsowych dam i kawalerów. polityka.pl, 2009-12-22. [dostęp 2010-04-29].
  46. ↑ Wiktor Ferfecki: Zmarł samozwańczy prezydent Polski. tvp.info, 2009-08-26. [dostęp 2010-04-29]. (pol.).
  47. ↑ Marek Henzler: Klub pąsowych dam i kawalerów. polityka.pl, 2009-12-22. [dostęp 2010-04-29]. (pol.).
  48. ↑ Wykaz partii politycznych. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-07-28].
  49. ↑ Partia Druga Rzeczpospolita Polska. druga-rzeczpospolita.pl. [dostęp 2018-07-24].
  50. ↑ Wyniki głos. i wyb. Prezydenta. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-11-12].
  51. ↑ 19 zgłoszeń kandydatów na prezydenta. Siedem bez wymaganej liczby podpisów, www.gazetaprawna.pl [dostęp 2020-06-28].

Bibliografia

  • Jacek M. Majchrowski, Polski Ruch Monarchistyczny. Krótki kurs /W:/ Ustrój i prawo w przeszłości dalszej i bliższej, red. Jerzy Malec i Wacław Uruszczak, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001.
  • „C.E.D.R.E.” nr 35, wrzesień 1988.
  • Zygmunt Wojciechowski, L’Etat Polonais au Moyen-Age, Paryż 1947.
  • Dawcy błękitnej krwi (arystokraci i pseudoarystokraci, monarchiści i pseudomonarchiści bawią się w państwo i pseudopaństwo), „NIE” nr 51-52/2007 s.6-7.
  • Norbert Wójtowicz, Praemiando Incitat. Order Świętego Stanisława, Warszawa: Wydawnictwo Verbinum, 2007, ISBN 978-83-925702-0-2, OCLC 871715323.


Ten artykuł bazuje na treści z Everybodywiki, która, by zachować go dla Użytkowników Internetu, skopiowała go przed usunięciem z Wikipedii: Polscy pretendenci i samozwańcy. Autorzy artykułu są podani w historii edycji.
Prawa autorskie: licencja CC-BY-SA 3.0 oraz GNU FDL
Źródło: „https://wedapedia.pl/index.php?title=Polscy_pretendenci_i_samozwańcy&oldid=680”