Tekst źródłowy strony Telekomunikacja

'''Telekomunikacja''' – dziedzina [[technika|techniki]] i [[nauka|nauki]], zajmująca się [[transmisja|transmisją]] [[informacja|informacji]] na odległość przy użyciu [[środki łączności|środków łączności]]. [[definicja legalna|Legalna definicja]] zawarta w polskim [[prawo telekomunikacyjne|prawie telekomunikacyjnym]] określa telekomunikację jako „nadawanie, odbiór lub transmisję informacji, niezależnie od ich rodzaju, za pomocą przewodów, fal radiowych bądź optycznych lub innych środków wykorzystujących energię elektromagnetyczną”<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = |imię = |tytuł = Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne|czasopismo = Dz. U. z 2014 r. poz. 243, z późn. zm.|wolumin = |wydanie = |strony = |data = |issn =}}</ref>.

Termin „''telekomunikacja''” został po raz pierwszy użyty w 1904 r. przez [[Édouard Estaunié|Édouarda Estaunié]] w książce „Traité pratique de télécommunication électrique” („Rozprawa praktyczna o telekomunikacji elektrycznej”).

== Historia ==
=== Początki telekomunikacji ===
[[Plik:OptischerTelegraf.jpg|thumb|[[Telegraf optyczny]] systemu Claude’a Chappe’a koło [[Nalbach]] w Niemczech]]
Już w czasach [[średniowiecze|średniowiecza]] ogniska sygnałowe usytuowane na wzgórzach pełniły ważną rolę w komunikacji pomiędzy osadami. Taki system był jednak dość prymitywny i mógł przenieść tylko jeden [[bit]] informacji, więc aby zrozumieć wiadomość, że „zauważono wroga”, jej znaczenie musiało być wcześniej ustalone. W 1792 r. [[Francja|francuski]] inżynier [[Claude Chappe]] zbudował pierwszy [[telegraf optyczny]], prowadzący z miasta [[Lille]] do [[Paryż]]a. System potrzebował jednak wykwalifikowanych specjalistów, mogących go obsługiwać oraz kosztownych wież stojących w odstępach od dziesięciu do trzydziestu kilometrów. Pod presją współzawodnictwa z elektrycznym [[telegraf]]em ostatnia komercyjna linia została zamknięta w 1880 r.

[[Plik:Telegraf.jpg|thumb|[[Telegraf]]]]

=== Telegraf i telefon ===
Angielscy naukowcy [[Charles Wheatstone]] i [[William Fothergill Cooke]] stworzyli pierwszy komercyjny elektryczny [[telegraf]], który został oddany do użytku 9 kwietnia 1839. Obydwaj uważali swoje dzieło za ulepszenie już istniejącego elektromagnetycznego telegrafu. [[Samuel Finley Breese Morse|Samuel Morse]] opracował swoją niezależną wersję elektrycznego telegrafu, którą przedstawił 2 września 1837 r. Jego kod był ważnym rozszerzeniem metody [[Charles Wheatstone|Wheatstone’a]]. Pierwszy [[transatlantycki kabel telegraficzny]] pojawił się 27 lipca 1866, przyczyniając się do pierwszej transatlantyckiej komunikacji. W 1884 r. [[Antonio Meucci]] włoski wynalazca skonstruował pierwsze urządzenie elektryczne zdolne do transmisji głosu za pośrednictwem linii, jednakże jego wynalazek był trochę niepraktyczny, ponieważ wymagał od użytkowników, by mieli w ustach odbiornik, dzięki czemu mogli słyszeć co mówi dzwoniący. [[Alexander Graham Bell]] stworzył niezależnie tradycyjny [[telefon]] w 1876 roku<ref>[http://www.wdl.org/en/item/11375/ Alexander Graham Bell Laboratory Notebook].</ref>. Pierwsze usługi telefoniczne powstały w latach 1878 i 1879 po obu stronach [[Ocean Atlantycki|Atlantyku]], w [[Londyn]]ie i [[New Haven]].

=== [[Radio]] i telewizja ===
{{Osobny artykuł|Kalendarium historii radia}}
W 1832 r. [[James Lindsay]] zaprezentował swoim studentom [[bezprzewodowy telegraf]]. W 1854 był zdolny pokazać transmisję przez zatokę [[Morze Północne|Morza Północnego]] z [[Dundee]] do [[Woodhaven]] na dystansie trzech kilometrów, używając wody jako medium transmisyjnego. W grudniu 1901 r. [[Guglielmo Marconi]] nawiązał bezprzewodową komunikację Pomiędzy [[Saint John’s|St. John’s]] ([[Kanada]]) i [[Poldhu]] ([[Anglia]]), za co otrzymał w 1909 r. [[Nagroda Nobla|Nagrodę Nobla]] w dziedzinie fizyki (wspólnie z [[Karl Ferdinand Braun|Karlem Braunem]]). Jednakże niewielkiej skali komunikacja radiowa została zaprezentowana już w 1893 przez [[Nikola Tesla|Nikolę Teslę]] na prezentacji dla „[[National Electric Light Association]]”. Dnia 25 marca 1925 roku [[John Logie Baird]] zademonstrował transmisję ruchomych obrazów w londyńskim domu towarowym [[Selfridges]]. Urządzenie Bairda zależało w dużej mierze od tarczy [[Paul Nipkow|Paula Nipkowa]] i dlatego zostało nazwane mechaniczną telewizją. To stanowiło podstawę dla eksperymentów z nadawaniem pod przewodnictwem British Broadcasting Corporation ([[BBC]]) rozpoczętych 30 września 1929 roku. Jednakże większość dwudziestowiecznej [[telewizja|telewizji]] jest zależna od [[kineskop|kineskopu z działem elektronowym]], wynalezionym przez [[Karl Ferdinand Braun|Karla Brauna]]. Pierwsza wersja takiej telewizji była produkowana przez [[Philo Farnsworth|Phila Farnswortha]] i przedstawiona jego rodzinie 7 września 1927 roku.

=== Sieć komputerowa i Internet ===
{{Osobny artykuł|Historia Internetu}}
11 września 1940 roku [[George Stibitz]] był w stanie przekazywać problem za pomocą [[dalekopis]]u do maszyny znajdującej się w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]], a wyniki otrzymać z powrotem w [[Dartmouth College|college’u Dartmouth]] w [[New Hampshire]]. Układ centralnego komputera lub maszyny typu [[mainframe]] z odległym terminalem był popularny przez całe lata pięćdziesiąte. Sytuacja zmieniła się dopiero w latach sześćdziesiątych, kiedy rozpoczęto badania nad [[komutacja pakietów|komutacją pakietów]] – technologią pozwalającą, aby kawałki danych były rozsyłane do różnych komputerów bez potrzeby przechodzenia przez centralny komputer typu mainframe. Czterowęzłowa sieć pojawiła się 5 grudnia 1969, dając początek [[ARPANET|Arpanet]], który do roku 1981 będzie składał się z 213 węzłów. Rozwój Arpanet przyczynił się do powstania [[Request for Comments|RFC]], a 7 kwietnia 1969 zostało opublikowane {{odn|ref=nie|RFC 1}}. Proces ten jest ważny, ponieważ [[ARPANET]] w końcu mógł połączyć z innymi sieciami i stworzyć [[Internet]], a wiele dzisiejszych protokołów internetowych opiera się na założeniach określonych w RFC. We wrześniu 1981 {{odn|ref=nie|RFC 791}} wprowadził [[Protokół internetowy|Internet Protocol]] v4 (IPv4) a {{odn|ref=nie|RFC 793}} [[Protokół sterowania transmisją]] (TCP) – tworząc protokół [[Model TCP/IP|TCP/IP]], z którego korzysta znany nam dziś Internet. Jednak nie wszystkie ważne zmiany zostały dokonane w ramach procesu RFC. Dwa popularne protokoły dla sieci lokalnych ([[Lokalna sieć komputerowa|LAN]]) także pojawiły się w latach siedemdziesiątych. Patent na [[Protokół komunikacyjny|protokół]] „[[token ring]]” został złożony przez [[Olof Soderblom|Olofa Soderblom]] dniu 29 października 1974, a dokument w sprawie [[Protokół komunikacyjny|protokołu]] [[Ethernet]] został opublikowany przez [[Robert Metcalfe|Roberta Metcalfe’a]] i [[David Boggs|Davida Boggsa]] z lipca 1976 r. w popularnym magazynie technicznym „[[Communications of the ACM]]”.

== Niektóre pojęcia stosowane w telekomunikacji ==
Podstawowy system telekomunikacyjny zawiera trzy elementy:
* [[nadajnik]], który przetwarza informacje na sygnał,
* [[medium transmisyjne]], które przenosi sygnał,
* [[Odbiornik radiokomunikacyjny|odbiornik]], który odbiera sygnał i przetwarza go z powrotem na informacje.

Przykład: Jeżeli nadajemy za pomocą radia, urządzenie przetwarzające informacje i wytwarzające sygnały elektromagnetyczne jest nadajnikiem, wolna przestrzeń jest medium transmisyjnym, a urządzenie odbierające sygnały i przetwarzające na informacje – odbiornikiem. Często systemy telekomunikacyjne działają dwustronnie, zarówno jako nadajnik i odbiornik, jak i nadajnikoodbiornik (jednocześnie nadaje i odbiera sygnał). Na przykład telefon komórkowy działa jak nadajnikoodbiornik. Komunikacja telefoniczna jest nazywana łącznością punkt-punkt, ponieważ jest prowadzona między dwoma urządzeniami nadawczo-odbiorczymi. „Telekomunikacja za pomocą fal radiowych może być komunikacją rozsiewczą, gdy łączność zachodzi między jednym nadajnikiem i wieloma odbiornikami (np. [[Radio|radiofonia]])” (Artykuł Gazety wyborczej wyd. 43, rok 1942, autorstwa Dawida Ślliwki.).

=== Analogowe lub cyfrowe ===
Sygnały mogą być zarówno analogowe, jak i cyfrowe. W sygnale analogowym jest on zróżnicowany w sposób ciągły w odniesieniu do tych informacji. W sygnale cyfrowym, informacje te są zakodowane w postaci zbioru dyskretnych wartości (na przykład zer i jedynek). Podczas przekazywania informacji zawartych w sygnale analogowym zostanie on zdegradowany przez szum. Z drugiej strony, nawet jeżeli hałas przekroczy pewien próg, to informacje zawarte w sygnale cyfrowym pozostaną niezmienione. Większa odporność na zakłócenia stanowi jedną z głównych zalet sygnału cyfrowego nad sygnałem analogowym.

=== Sieć ===
Sieci składają się z nadajników, odbiorników i zestawów nadawczo-odbiorczych, które komunikują się ze sobą. Sieci danych składają się z jednego lub więcej routerów i przełączników, które działają wspólnie, aby przekazywać informacje do właściwego użytkownika. Sieci telefoniczne składają się z jednego lub więcej węzłów komutacyjnych (central), które tworzą połączenia między dwoma lub większą liczbą użytkowników. Dla obu rodzajów sieci, wzmacniaki mogą być konieczne do rozwinięcia lub odtworzenie sygnału, gdy jest on przesyłany na długich dystansach.

=== Kanały ===
[[Medium transmisyjne]] może być wykorzystywane do przesyłania wielu strumieni informacji. Na przykład radio może nadawać na 96,1 MHz, podczas gdy inne nadaje na 94,5 MHz. W tym przypadku medium zostało podzielona przez kanały o różnej częstotliwość i każdy kanał otrzymał oddzielną częstotliwość do transmisji. Jest to znane jako [[Multipleksowanie#multipleksowanie z podziałem częstotliwości|multipleksowanie z podziałem częstotliwości]]. Alternatywnie, można przydzielić każdemu kanałowi powtarzający się segment czasu do transmisji. Jest to znane jako [[Multipleksowanie#multipleksowanie z podziałem czasu|multipleksowanie z podziałem czasu]].

=== Modulacja ===
[[Modulacja]] – samorzutna lub celowa zmiana parametrów sygnału. Może być wykorzystana do reprezentowania cyfrowej wiadomości jako przebiegów analogowych. Znane jako kluczowanie, posiada kilka technik (kluczowanie fazy, częstotliwości, amplitudy). [[Bluetooth]] na przykład, wykorzystuje [[modulacja|kluczowanie]] fazy do wymiany informacji pomiędzy urządzeniami. Modulacja może być również wykorzystywana do przekazywania informacji w sygnale analogowym o wyższych częstotliwościach. Jest to przydatne, ponieważ niskiej częstotliwości sygnały analogowe nie mogą być skutecznie przekazane w wolną przestrzeń. Dlatego informacje z niskiej częstotliwości, jak sygnał analogowy, musi być nałożony na sygnał o wyższej częstotliwości (znany jako fala nośna) przed transmisją. Istnieje kilka różnych systemów modulacji dostępne dla osiągnięcia tego celu (dwa z najbardziej podstawowych to [[modulacja amplitudy]] i [[modulacja częstotliwości]]).

== Zobacz też ==
* [[IT]]
* [[teletechnika]]
* [[modulacja]]
* [[Internet]]
* [[telefonia]]
* [[Voice over Internet Protocol|VoIP]]
* [[telekomunikacja światłowodowa]]
* [[Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny]]
* [[siłownia telekomunikacyjna]]
* [[wóz reporterski]]
* [[telekonferencja]]
* [[środki łączności]]
* [[łączność wojskowa]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* ''Encyklopedia techniki Teleelektryka'', praca zbiorowa. Warszawa, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1967.
* ''Vademecum teleinformatyka I'', praca zbiorowa. Warszawa, IDG Poland S.A., 1999, {{ISBN|83-903252-3-3}}.
* {{Cytuj|autor = Stanisław Apanasewicz |tytuł = Matematyczno-fizyczne podstawy telekomunikacji |data = 2003 |isbn = 83-7199-273-4 |miejsce = Rzeszów |wydawca = Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej |oclc = 749479853}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{RFC|1}}
* {{RFC|791}}
* {{RFC|793}}

{{Nauki inżynieryjne i techniczne}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Telekomunikacja| ]]
{{zwp}}