UWAGA |
---|
Większość artykułów w portalu to nasze własne teksty z kluczowych dziedzin związanych z naszą misją. Spora część materiałów pochodzi też z polskiej wersji Wikipedii, gdzie były odrzucone ze względu na politykę redaktorów (przeczytaj o krytyce Wikipedii). Są też i takie, które zostały przeniesione na nasze strony, gdyż stanowią istotne uzupełnienie merytorycznej treści naszego serwisu. Wszystkie artykuły podlegają edycji przez naszych Użytkowników, dlatego ich wersje mogą się różnić od prezentowanych na innych witrynach. |
Antoni Małecki (uczony)
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie | |
Odznaczenia | |
Antoni Małecki (ur. 16 lipca 1821 w Objezierzu, zm. 7 października 1913 we Lwowie) – polski historyk literatury, historyk-mediewista, językoznawca, filolog klasyczny, heraldyk, dramaturg, slawista, rektor Uniwersytetu Lwowskiego, profesor uniwersytetów: Jagiellońskiego, Lwowskiego, oraz w Innsbrucku, poseł na Sejm Krajowy Galicji.
Życiorys
W 1841, po ukończeniu Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, wstąpił na uniwersytet w Berlinie, gdzie w owym czasie licznie kształciła się młodzież polska. Studiował filologię klasyczną, germanistykę, slawistykę, filozofię (m.in. pod kierunkiem K.L. Micheleta[1]) i historię (u Leopolda Rankego)[2])[3].
Fryderyk Henryk Lewestam napisał w „Tygodniku Ilustrowanym” z 12 grudnia 1863 o studentach polskich kształcących się na uniwersytecie berlińskim:
Ruch umysłowy w tej młodzieży, jej zapał do nauki, jej przeświadczenie o ważności duchowego swojego posłannictwa, rokowały najpiękniejsze nadzieje. Podczas kiedy studenci niemieccy trwonili dnie i noce na pijackich hulankach i pojedynkach, młodzi Polacy, ze wzrokiem niewzruszenie w świątynię nauk wlepionym, uzupełniali jednostronność cudzoziemskiej wszechnicy poważnymi studiami nad własną przeszłością, nad jej dziejami, literaturą, instytucjami społecznymi. Małecki był jednym z najgorliwiej i najgoręcej zabierających się do pracy około literatury ojczystej.
W grudniu 1844 obronił doktorat z filologii na podstawie rozprawy o szkole Platona. W lutym 1845 złożył w Berlinie egzamin na nauczyciela gimnazjalnego. W tym też roku rozpoczął pracę w poznańskim Gimnazjum św. Marii Magdaleny jako wykładowca języka polskiego, łaciny, greki oraz historii.
W latach 1850–1852 był profesorem nadzwyczajnym filologii klasycznej na Uniwersytecie Krakowskim.
W grudniu 1852 został usunięty z uniwersytetu za „brak politycznej lojalności” – sprzeciwiał się wprowadzeniu języka niemieckiego jako wykładowego do szkół średnich. W czerwcu 1853 na polecenie policji musiał opuścić Kraków.
Udał się do Poznania, gdzie otrzymał pracę w miejskiej szkole realnej jako wykładowca języka polskiego. Od 1854 do 1856 był profesorem filologii klasycznej na Uniwersytecie w Innsbrucku. Od 1856 był profesorem zwyczajnym na Uniwersytecie Lwowskim w katedrze literatury i języka polskiego; prowadził także wykłady z historii. Od 1864 był członkiem austriackiej Rady Szkolnej (Unterichtsrat) w Wiedniu. Współorganizował i był członkiem galicyjskiej Rady Szkolnej Krajowej. W latach 1872–1873 był rektorem Uniwersytetu Lwowskiego. W grudniu 1874 przeszedł na emeryturę.
Związany z Ossolineum – w latach 1869–1872 i 1882–1913 pełnił funkcję zastępcy kuratora Zakładu. Od 1871 był członkiem Rady Miejskiej Lwowa. W 1872 został członkiem Akademii Umiejętności; był także członkiem korespondentem Serbskiego Towarzystwa Naukowego w Belgradzie. Długoletni poseł na sejm krajowy galicyjski (1876–1889), a w 1881 został dożywotnim członkiem austriackiej Izby Panów. Był współzałożycielem Macierzy Polskiej we Lwowie, od 1888 na czele jej Rady Wykonawczej.
W latach 1873–1893 był współwydawcą serii „Monumenta Poloniae Historica”. W 1869 otrzymał tytuł członka honorowego Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego we Lwowie[4]. Był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[5]. W 1901 został prezesem nowo założonego we Lwowie Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej[6], stanowisko to piastował prawie 12 lat, do dnia swojej śmierci[7]. W 1905 został wybrany członkiem komisji mającej zbadać gospodarkę w fabryce wagonów w Sanoku celem rozpoznania jej nierentowności[8].
Antoni Małecki zmarł 7 października 1913 we Lwowie. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim. Był żonaty z Wincentyną z domu Kierską[9].
Twórczość
Beletrystyka
- Dramaty:
- List żelazny, 1854,
- Grochowy wieniec, czyli Mazury w Krakowie, 1855,
Działalność naukowa
- Prace filologiczne:
- Prace historyczne:
- Co rozumieć o runach słowiańskich i autentyczności napisów na mikorzyńskich kamieniach, 1872,
- Panowanie Bolesława Krzywoustego, 1873,
- Biskupstwa w pierwotnej epoce Polski oraz klasztory w Polsce w obrębie wieków średnich, 1875,
- Wewnętrzny ustrój w pierwotnej Polsce (Przewodnik naukowy i literacki, Lwów 1875),
- Z przeszłości dziejowej pomniejsze pisma Tom 1., Tom 2., Kraków 1897 (pierwodruk 1875),
- Studia heraldyczne Tom 1., Tom 2., 1890,
- Lechici w świetle historycznej krytyki, 1897, wyd. 2, przejrzane przez autora (1907)
- W kwestii fałszerstw dokumentów, 1904,
- Wybór mów staropolskich świeckich sejmowych i innych,
- Redakcje naukowe:
- Biblia Królowéj Zofii żony Jagiełły z Kodexu Szaroszpatackiego, Lwów: nakładem księcia Jerzego Henryka Lubomirskiego, 1871, s. 349 .
Wyróżnienia
- 21 stycznia 1892 został honorowym obywatelem Lwowa.
- W 1892 otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Przed 1899 został wyróżniony Odznaką Honorową za Dzieła Sztuki i Umiejętności[10][11].
- W 1901 został wybity medal upamiętniający Antoniego Małeckiego, wydany przez Uniwersytet Lwowski, a zaprojektowany przez Stanisława Romana Lewandowskiego[12].
- Jeszcze za jego życia nadano jednej z ulic Lwowa imię Antoniego Małeckiego.
- Imieniem Antoni Małeckiego nazwano ulice w Poznaniu (Ulica Antoniego Małeckiego w Poznaniu), Olsztynie, Sanoku (obecnie ulica gen. W. Sikorskiego w Sanoku[13][14]).
- Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Obornikach nosi imię Antoniego Małeckiego.
Przypisy
- ↑ Gubrynowicz 1920 ↓, s. 17–18.
- ↑ Gubrynowicz 1920 ↓, s. 24–25.
- ↑ Mariola Hoszowska, Działalność Macierzy Polskiej we Lwowie w latach 1882–1894, „Galicja. Studia i Materiały”, 1/2015, s. 134–152 [dostęp 2021-01-18] .
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 1069.
- ↑ Bolesław Erzepki, Spis członków Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Poznań 1896, s. 3.
- ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej za rok 1901, Lwów 1902 Nakładem Towarzystwa, s. 24.
- ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej za rok 1913, Lwów 1913 Nakładem Towarzystwa, s. 30.
- ↑ Strejk kowali. „Gazeta Sanocka”, s. 2, nr 68 z 16 kwietnia 1905.
- ↑ Z żałobnej karty. „Nowości Illustrowane”. Nr 37, s. 15, 13 września 1913.
- ↑ Rocznik Akademii Umiejętności w Krakowie. Rok 1898/9. Kraków: 1899, s. 6.
- ↑ Rocznik Akademii Umiejętności w Krakowie. Rok 1910/1911. Kraków: 1911, s. 6.
- ↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 32. ISBN 83-919305-8-0.
- ↑ Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8. Informator Chrześcijański. Sanok: Krakowska Kongregacja Kupiecka. Oddział Sanok, 1938, s. 6, 7, 12.
- ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 334, 366. ISBN 978-83-60380-26-0.
Bibliografia
- Leon Gustaw Dziubiński: Poczet prezydentów, wiceprezydentów i obywateli honorowych miasta Lwowa. Lwów: 1896, s. 21–22.
- Oskar Halecki, Antoni Małecki jako badacz dziejów piastowskich, „Kwartalnik Historyczny”, 28 (1), 1914, s. 1–26 [dostęp 2021-01-18] .
- Bronisław Gubrynowicz, Antoni Małecki 1821–1913, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1920 [dostęp 2021-01-18] .
- Paweł Anders: Patroni wielkopolskich ulic. Poznań: Wyd. Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, 2006. ISBN 978-83-87816-76-6. OCLC 150250940.
- Pogrzeb św. p. A. Małeckiego. „Nowości Illustrowane”. 42, s. 2–3, 18 października 1913.
Linki zewnętrzne
- Juliusz Kleiner – „Antoni Małecki” w: „Sztychy” (fragmenty), 1913,
- Piotr Czartoryski-Sziler – Antoni Małecki – legendarny strażnik polszczyzny,
- Antoni Małecki, artykuł w WIEM. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-03)]..
- Prace Antoniego Małeckiego w serwisie polona.pl
- Członkowie Akademii Umiejętności
- Członkowie honorowi Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego we Lwowie
- Członkowie Izby Panów Rady Państwa w Wiedniu
- Członkowie Towarzystwa Naukowego we Lwowie
- Członkowie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Honorowi obywatele Lwowa (zabór austriacki)
- Pochowani na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie
- Polacy odznaczeni Odznaką Honorową za Dzieła Sztuki i Umiejętności
- Polscy mediewiści
- Polscy filolodzy klasyczni
- Polscy heraldycy
- Polscy dramaturdzy
- Polscy slawiści
- Polscy posłowie do Rady Państwa w Wiedniu
- Posłowie Sejmu Krajowego Galicji III kadencji
- Posłowie Sejmu Krajowego Galicji IV kadencji
- Posłowie Sejmu Krajowego Galicji V kadencji
- Rektorzy Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie
- Wykładowcy Uniwersytetu Lwowskiego
- Urodzeni w 1821
- Zmarli w 1913