UWAGA
Strona jest ponownie oddana do uzytku po zabiegach konfiguracyjnych. Jeśli zobaczą Państwo na niej jakieś błedy techniczne, prosimy o ich zgłoszenie.

Większość artykułów w portalu to nasze własne teksty z kluczowych dziedzin związanych z naszą misją. Spora część materiałów pochodzi też z polskiej wersji Wikipedii, gdzie były odrzucone ze względu na politykę redaktorów (przeczytaj o krytyce Wikipedii). Są też i takie, które zostały przeniesione na nasze strony, gdyż stanowią istotne uzupełnienie merytorycznej treści naszego serwisu. Wszystkie artykuły podlegają edycji przez naszych Użytkowników, dlatego ich wersje mogą się różnić od prezentowanych na innych witrynach.

Dora Kacnelson

Z Wedapedia
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Dora Kacnelson
Data i miejsce urodzenia

19 kwietnia 1921
Białystok

Data i miejsce śmierci

1 lipca 2003
Hennigsdorf

Zawód, zajęcie

historyk, literaturoznawca, slawistka

Cytaty w Wikicytatach

Dora Kacnelson (Dora Borysivna Katsnelson) (jidysz דורה קאַצנעלסאָן; ur. 19 kwietnia 1921 w Białymstoku, zm. 1 lipca 2003 w Hennigsdorfie) – polska historyk, literaturoznawca i slawistka, badaczka dziejów Kresów Wschodnich i polskich zesłańców. Była wdową po Oleksieyu Andrijovicu. Jej stryjem był pisarz Berl Katznelson, działacz syjonistyczny, jeden z twórców powstałego po jego śmierci państwa żydowskiego[1][2].

Życiorys

Była córką Basewy i Barla Kacnelsonów, którzy uciekli ze Rosji Radzieckiej do wolnej Polski. Po 1939, kiedy Białystok był okupowany przez wojska sowieckie, przeniosła się wraz z rodzicami do Leningradu. Studiowała na Uniwersytecie Leningradzkim, na Wydziale Filologii Rosyjskiej. Po studiach doktoranckich z polskiej literatury i po obronie doktoratu (1946–1949) Mickiewicz a twórczość ludowa, została skierowana przez Ministerstwo Szkolnictwa na Białoruś, gdzie prowadziła wykłady w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Połocku. W tym czasie często dojeżdżała do Wilna i w tamtejszych archiwach pracowała nad polonicami literackimi i historycznymi, które wykorzystywała w późniejszych publikacjach. Poznała wówczas wielu polskich naukowców, którzy pozostali na ziemi ojczystej. Ich losy opisała w pracy Polscy naukowcy Wilna i Lwowa pod okupacją sowiecką, wydanej przez Instytut Kultury w Paryżu pod zmienionym wbrew jej intencjom tytułem Polscy naukowcy Wilna i Lwowa 1939-1941. W 1961 otrzymała pracę w Wyższej Szkole Pedagogicznej w mieście Czyta na Syberii, gdzie przebywała 5 lat. Badała wówczas w Okręgowym Archiwum Męczeństwa m.in. katalogi zesłańców, znajdując w nich wiele dokumentów dotyczących polskich powstańców. Po poparciu protestu studentów, niesłusznie wyrzuconych z uczelni, musiała opuścić Czytę. Przeniosła się do Drohobycza, gdzie spotkał ją podobny los. W 1983 została wyrzucona z tamtejszej WSP za to, że wbrew zakazowi sekretarza partii pojechała do Kijowa na IX Światowy Zjazd Slawistów. Była wiceprezesem gminy żydowskiej w Drohobyczu i równocześnie wielką polską patriotką, była m.in. działaczką Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Drohobyckiej.

W 2002 została odznaczona Medalem Polonia Mater Nostra Est.

Pracę naukową od zamieszkania w Drohobyczu łączyła z pracą społeczną i charytatywną, utrzymując żywe kontakty z polskimi i żydowskimi ośrodkami na Ziemi Lwowskiej, a odwiedzając po wsiach i miasteczkach polskie rodziny i samotnie mieszkających Polaków, zdobywała dla nich tylko sobie znanymi środkami pomoc materialną. Równocześnie prowadziła nad polską diasporą badania, usiłując w życiorysach jej członków znaleźć odpowiedź na nurtujące ją podstawowe pytanie: dlaczego nie wyjechali do Ojczyzny i czy wyboru dokonali świadomie? Niestety, wyników tych badań już nie poznamy. Była wielką zwolenniczką dialogu i porozumienia polsko-żydowsko-ukraińskiego, a także polsko-litewskiego, dając temu wyraz w swych wystąpieniach na różnych spotkaniach, w listach i publikacjach. Polaków krytykowała za „naszą pańskość” w stosunku do innych narodowości, a polskie władze za brak serca dla pozostających na Kresach rodaków, zwłaszcza tych samotnych i schorowanych, często zapomnianych w domach państwowej opieki, o polskich dzieciach w sierocińcach, a także o byłych żołnierzach Wojska Polskiego i Armii Krajowej. Z kolei Ukraińców krytykowała za ich obsesyjną niechęć do Polaków, u niektórych graniczącą ze ślepą, niezrozumiałą nienawiścią. Umiała też spojrzeć krytycznie na poczynania przedstawicieli swego narodu. Miała zdecydowanie negatywny stosunek do Jana Grossa za jego publikację o Jedwabnem. Potępiała kradzież fresków Brunona Schulza z Drohobycza, dokonana przez Jad Waszem i żądała ich zwrotu[3].

W 1992 powstał biograficzny film dokumentalny pt. Ojczyzna dwóch narodów w reżyserii Aliny Czerniakowskiej.

W 2020 r. za swą działalność została pośmiertnie uhonorowana nagrodą „Semper Fidelis” przyznaną przez Instytut Pamięci Narodowej[4].

Wybrana twórczość

  • Z dziejów polskiej pieśni powstańczej XIX wieku: folklor powstania styczniowego (Seria ‘Rozprawy Literackie’ nr 7), Polska Akademia Nauk. Komitet Nauk o Literaturze Polskiej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.
  • Russkie pesni o revolûcionnyh vystupleniâh v Pol'še, Litve i Belorussi (1861-1862 gg.), Moskva: Nauka, 1967.
  • Poezja Mickiewicza wśród powstańców: wiek XIX: z archiwów Wilna, Lwowa i Czyty, Kraków: Universitas, 1999.
  • Rok 1863 na Polesiu Kijowskim: pamiętnik Józefa Sobkiewicza (współautor oprac. Krzysztof Gębura), Siedlce: Akademia Podlaska, 2000. ISBN 83-7051-109-0.
  • Skazani za lekturę Mickiewicza: z archiwów Lwowa i Wilna, Lublin: Norbertinum, 2001.
  • Polscy naukowcy Wilna i Lwowa 1939-1941, Paryż.
  • Poljaki v Rossii: istorija ssylki i deportacii: tezisy dokladov i materialy, Sankt-Petersburg: Pol’. Istoričeskoe Obščestvo Sankt Petersburga, 1995
  • Kilka szczegółów z pobytu Gustawa Ehrenberga w katordze nerczyńskiej, Pamiętnik Literacki, t. 60: 1969.
  • Trzy nieznane epizody bocheńskie z pierwszej połowy XIX wieku w dokumentach Archiwum Historycznego we Lwowie, Rocznik Bocheński, t. 4: 1996.
  • Żydowscy profesorowie-filolodzy na Uniwersytecie Leningradzkim w czasie prześladowań stalinowskich (1937-1952): wspomnienia, Studia Judaica, 2000 nr 1, s. 99–112
  • Odrodzenie polskości: szkic petersburski, Rocznik Wschodni, [R. 2]: 1995, s. 44–47
  • Raport austriackiego szpiega – z Mickiewiczowskich archiwaliów we Lwowie, Arcana, 1998 nr 6 s. 55–58
  • O prześladowanych za lekturę Mickiewicza: (na podstawie lwowskich materiałów archiwalnych) [fragm.], Akcent, 1997 nr 3 s. 172–175
  • Przemyski epizod z dziejów niedozwolonego rozpowszechniania „Ksiąg narodu i pielgrzymstwa” Adama Mickiewicza [fragm.], Rocznik Przemyski, 2002 z. 1 s. 17–26
  • Polscy spiskowcy a rewolucja węgierska 1848-1849 r.: (w świetle archiwów lwowskich), Biuletyn Ukrainoznawczy, [Nr] 7: 2001, s. 18–31

Przypisy

  1. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-19)].
  2. ↑ http://www.uwb.edu.pl/pliki/program_konf_zydowska_13%20%281%29.pdf.
  3. ↑ Stowarzyszenie Wspólnota Polska, wspolnota-polska.org.pl [dostęp 2017-11-22].
  4. ↑ Nagroda Semper Fidelis. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2021-10-08]. (pol.).

Bibliografia

  • Korzeniowski Tomasz, Skazana na mniejszość (biografia), Nowa Okol. Poetów, Nr 3: 1999, s. 222–228
  • Gazeta Wyborcza, 8.07.2003
  • Ryszard Wasita, Pożegnanie Dory Kacnelson, „Lithuania”, 2004 nr 1, s. 107–111
  • Świerczyńska, Dobrosława, Dora Kacnelson 1921-2003, „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza”, R. 38: 2003, s. 175–181
  • Pilarczyk, Krzysztof, Dora Kacnelson (19 IV 1921 – 1 VII 2003), „Studia Judaica”, R. 7, nr 1 (2004), s. 163–164
  • Śliwowska, Wiktoria, Pasje twórcze Dory Kacnelson, „Wrocławskie Studia Wschodnie”, T. 9: 2005, s. 205–211

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://wedapedia.pl/index.php?title=Dora_Kacnelson&oldid=161”