| UWAGA |
|---|
Większość artykułów w portalu to nasze własne teksty z kluczowych dziedzin związanych z naszą misją. Spora część materiałów pochodzi też z polskiej wersji Wikipedii, gdzie były odrzucone ze względu na politykę redaktorów (przeczytaj o krytyce Wikipedii). Są też i takie, które zostały przeniesione na nasze strony, gdyż stanowią istotne uzupełnienie merytorycznej treści naszego serwisu. Wszystkie artykuły podlegają edycji przez naszych Użytkowników, dlatego ich wersje mogą się różnić od prezentowanych na innych witrynach. |
Serafa
 Serafa w wielickim parku | ||||||||||||||||||||||
| Kontynent | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Państwo | ||||||||||||||||||||||
| Województwo | ||||||||||||||||||||||
| Rzeka | ||||||||||||||||||||||
| Długość | 12,1 km | |||||||||||||||||||||
| Powierzchnia zlewni |
74,9 km² | |||||||||||||||||||||
| Źródło | ||||||||||||||||||||||
| Miejsce | Wieliczka | |||||||||||||||||||||
| Ujście | ||||||||||||||||||||||
| Recypient | ||||||||||||||||||||||
| Miejsce | Brzegi (powiat wielicki) | |||||||||||||||||||||
| Współrzędne | ||||||||||||||||||||||
| Szlak | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | ||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | ||||||||||||||||||||||
Serafa – rzeka w województwie małopolskim, prawy dopływ Wisły. Długość rzeki wynosi 12,7 km, powierzchnia zlewni 74,9 km². Początek swój bierze w Wieliczce w okolicach stawu w Parku Mickiewicza by następnie w okolicy ulicy Kubusia Puchatka przyjąć wody dopływającej z lewej strony Grabówki. Stąd już wypływa z Wieliczki i w okolicach autostrady A4 i ulicy Nad Serafą w Krakowie przyjmuje lewy dopływ Malinówkę, biorącą swój początek w Baryczy wraz z jej wieloma niewielkimi dopływami z okolic Kosocic, Rajska, Rżąki, i Soboniowic. Przyjmuje jeszcze lewy dopływ Drwinę i za nią jeszcze Zabawkę, by w Brzegach tuż za stopniem wodnym Przewóz ujść do Wisły.
W systemie gospodarki wodnej Serafa jest uznana za jednolitą część wód o kodzie PLRW2000262137749. W obowiązującej w latach 2004-2021 typologii została określona jako rzeka w dolinie wielkiej rzeki nizinnej (typ 26)[1].
W pobliżu ujścia jej dno budowane jest przez osady piaszczyste, muliste i kamieniste. Wśród makrofitów dominuje rdestnica grzebieniasta, a obok niej występują rdestnice: drobna, nawodna i kędzierzawa. Inne stwierdzane gatunki to: moczarka kanadyjska i rzęsa drobna. Wśród glonów nitkowatych stwierdzono przedstawicieli rodzajów Cladophora, Stigeoclonium, Rhizoclonium i Oedogonium. W Serafie w 2009 stwierdzono pierwsze w Polsce stanowisko moczarki argentyńskiej, potwierdzane w kolejnych latach[2].
Według badań monitoringowych z roku 2003 rzeka prowadziła wody pozaklasowe zarówno pod względem zanieczyszczenia fizykochemicznego, saprobowości jak i skażenia bakteriologicznego[3]. W 2017 roku potencjał ekologiczny jej wód sklasyfikowany jako zły. Zadecydowała o tym zła ocena makrozoobentosu, podczas gdy stan makrofitów był umiarkowany. Przekroczone były również normy dobrego stanu ekologicznego dla kilku parametrów fizykochemicznych, w tym wszystkich form azotu, BZT5, czy przewodności elektrolitycznej. Stan chemiczny wód sklasyfikowano jako zły, przy czym przekroczenie dotyczyło jedynie PBDE w tkankach ryb oraz benzo-a-pirenu w wodzie[1]. Jeden z wielu powodów zanieczyszczeń Serafy wynika z faktu przepływania jej dopływu Malinówki w bezpośrednim sąsiedztwie wysypiska śmieci w Baryczy. Z kolei Drwina niesie wody z oczyszczalni ścieków komunalnych Krakowa[3].
Nazwa
Inne używane nazwy rzeki - Srawa. Istnieją dwie główne hipotezy dotyczące pochodzenia tej nazwy.
Rozwadowski uważa, że nazwa Srawa "pochodzi od tego samego pnia, który mamy w srać; w Wieliczce, z jej odwiecznymi kopalniami, jest Srawa rzeczywiście od wieków po prostu ściekiem, kanałem"[4]. Z upływem czasu miała nastąpić eufemizacja tej nazwy i z niezbyt eleganckiej Srawy zrobiła się (szczególnie w dokumentach oficjalnych) Serafa. Językoznawcy przywołują podobne procesy językowe z innych części Polski, gdzie z pierwotnej Srawy robiły się Strawy, Sawy, a z rzeczki o brzmieniu Sracz - Seracz[5][6].
Według drugiej hipotezy, nazwa Serafa pochodzi od nazwy szybu w Wieliczce - Seraf, z którego wody były pompowane do rzeki, nazwanej od tego Serafą[7][8]. Za tą hipotezą przemawiają najstarsze najstarsze odnotowane formy tej nazwy (Serafa w 1753 r.) i kierunek zmiany nazwy z "rzeka Serafa" (1768) poprzez Serawa (1802) do Srawa (1847):
1470 – 1480: Wyelyczka (Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, Długosz)[9],
1763: Rzeka Serafa, Serapha, [10]
1768: Rzeka Serafy (mapa Friedhubera)[11],
1783: Bierzanowska Rzeka (tzw. Mapy Miega)[12],
1785: Szirawa (mapie Nicolaschy’ego)[13],
1802: Serawa („Opisanie granic państwa kokotowskiego…”, AN w Krakowie, 29/645/186)[14],
1839: rzeka Pasternik (Liber Memoralibium, ks. Osuchowski)[15],
1842: Seravabach, Srawa (np. „Geschichte der Wieliczkaer Salinen”)[16],
1843: Serawa („Krótki opis historyczny, geologiczny i górniczy Wieliczki” Zejszner)[17],
1847: Srawa (Kataster galicyjski, dominium Bieżanów)[18],
1875: Srawa (czasopismo Rolnik, opis majątku Śledziejowice, tom XVII)[19].
Główne dopływy
Zobacz też
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w roku 2017-2018 [xlsx], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2019.
- ↑ Rafał Krawczyk, Maciej Gąbka, Egeria densa (Hydrocharitaceae) – nowy gatunek antropofita we florze Polski, „Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica”, 26 (1), 2019, s. 41-48, DOI: 10.35535/ffgp-2019-0004 (pol.).
- ↑ 3,0 3,1 2. Jakość wód powierzchniowych 2.1. Stan zanieczyszczenia rzek, [w:] Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2003 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, 2004 [dostęp 2008-07-21] [zarchiwizowane z adresu 2007-11-12].
- ↑ Jan Michał ROZWADOWSKI, Studia nad nazwami wód słowiańskich, etc., 1948, OCLC 503914380 [dostęp 2020-04-03].
- ↑ Urszula Bijak, Nazwy wodne dorzecza Wisły: potamonimy odapelatywne, Instytut Języka Polskiego, 2013, ISBN 978-83-62275-67-0, OCLC 865090859 [dostęp 2020-04-06].
- ↑ Zbigniew Babik, Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich: w granicach wczesnośredniowiecznej słowiańszczyzny, Tow. Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas", 2001, ISBN 83-7052-597-0, OCLC 54966858 [dostęp 2020-04-03].
- ↑ Jadwiga Duda, 145 spotkanie z cyklu "Wieliczka - Wieliczanie" z serii "Zabytki Wieliczki" (24) pt.: "Dom Śląski Plebiscytowy im. Gabriela Narutowicza i jego mieszkańcy", 2006, ISSN 1730-2900 ISSN 1730-2900.
- ↑ Tomasz Pieprzyca, Serafa czy Srawa – wyjaśnienie zagadki., Węgrzce Wielkie - historia, przyroda, ludzie.
- ↑ Jan Długosz, Jana Długosza Kanonika Krakowskiego dzieła wszystkie., Kirchmayer, 1868, OCLC 249053094 [dostęp 2020-04-06].
- ↑ Commissya w Zuppach Wielickich y Bochenskich tudzież na komorach solnych Mazowieckich y składach Wielkopolskich, za [...] Augusta III [...] przy odebraniu onychże z rąk administracyi królewskiey a oddaniu [...] Teodorowi Wesselowi, podskarbiemu wielkiemu koronnemu w dożywotnią a die 1ma Julij 1762 dzierżawę y administracyą [...] 11 Aprilis 1763 zakonczona - Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, www.wbc.poznan.pl [dostęp 2020-11-20] (pol.).
- ↑ Mapa Friedhubera, 1768, W Muzeum Żup Krakowskich.
- ↑ Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779-1783 = Die Josephinische Landesaufnahme von Galizien 1779-1783. Noga, Zdzisław,, Dybaś, Bogusław,, Bukowski, Waldemar,, Budzyński, Zdzisław,, Instytut Historii (Polska Akademia Nauk),, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Instytut Historii,, Instytut Archeologii i Etnologii (Polska Akademia Nauk), [dostęp 2020-04-06].
- ↑ Mapa Nicolaschy’ego, 1785, W Muzeum Żup Krakowskich.
- ↑ Opisanie granic państwa kokotowskiego..., Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/645/186, 1802.
- ↑ Marta Wójcik-Luksa, Liber memorabilium, czyli, Księga osobliwości albo zbiór zdarzeń lub rzeczy w Parafii Bieżanowskiej, Kraków: "Scriptum", 2000, ISBN 83-913289-5-3, OCLC 61211102 [dostęp 2020-04-06].
- ↑ Ludwig. (Oprac.) Hrdina, Geschichte der Wieliczkaer Saline, 1842.
- ↑ Ludwik ZEJSZNER, Krótki opis historyczny, geologiczny i górniczy Wieliczki ... Z dwiema tablicami., 1843, OCLC 504335934 [dostęp 2020-04-06].
- ↑ Bierzanów [Bieżanów] mit der Ortschaft Kaim in Galizien Bochnier -Kreis Bezirk Bierzanów [Bieżanów], Archiwum Narodowe w Krakowie, Zespół Kataster Galicyjski, sygn. 915, 1847.
- ↑ Opis gospodarstwa w dobrach Śledziejowice w pow. Wielickim , własności Erazma Niedzielskiego, „Rolnik”, 1875.
- ↑ http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/hydronimy1.pdf