UWAGA |
---|
Większość artykułów w portalu to nasze własne teksty z kluczowych dziedzin związanych z naszą misją. Spora część materiałów pochodzi też z polskiej wersji Wikipedii, gdzie były odrzucone ze względu na politykę redaktorów (przeczytaj o krytyce Wikipedii). Są też i takie, które zostały przeniesione na nasze strony, gdyż stanowią istotne uzupełnienie merytorycznej treści naszego serwisu. Wszystkie artykuły podlegają edycji przez naszych Użytkowników, dlatego ich wersje mogą się różnić od prezentowanych na innych witrynach. |
Tadeusz Lehr-Spławiński
Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
20 września 1891 |
Data i miejsce śmierci |
17 lutego 1965 |
profesor | |
Specjalność: językoznawstwo, slawistyka, historia literatury polskiej, filologia klasyczna | |
Alma Mater | |
Profesura |
1922 |
Nauczyciel akademicki | |
Uczelnia | |
Rektor | |
Uczelnia |
Uniwersytet Jagielloński |
Okres spraw. |
1938–1939 |
Poprzednik | |
Następca |
Władysław Szafer |
Odznaczenia | |
Tadeusz Lehr-Spławiński (ur. 20 września 1891 w Krakowie, zm. 17 lutego 1965 tamże) – polski językoznawca, slawista, profesor UJ i rektor tej uczelni w latach 1938–1939 i 1945–1946, wiceprezes Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich[1].
Życiorys
Urodził się 20 września 1891 w Krakowie, w rodzinie inżyniera Edwarda Lehra i Marii ze Spławińskich. Uczęszczał do krakowskiego Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego, w latach 1909–1915 odbywał studia z językoznawstwa, historii literatury polskiej i filologii klasycznej na UJ. Kontynuował studia w Wiedniu. W latach 1915–1918 uczył języka polskiego w Zakopanem. W roku 1918 został docentem UJ. W roku 1922 mianowany profesorem zwyczajnym filologii słowiańskiej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie[2]. 9 maja 1938 został wybrany rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego[3] (9 maja 1939 wybrany na lata akademickie 1939/1940–1940/1941). Pełnił funkcję członka Rady Przybocznej Miasta Krakowa (1939). 6 listopada 1939 został aresztowany przez hitlerowców w ramach akcji „Sonderaktion Krakau”. Zwolniony w lutym 1940, brał udział w tajnym nauczaniu. W roku 1945, po wyzwoleniu Krakowa, ponownie objął funkcję rektora UJ, którą pełnił do roku 1946. Prowadził Katedrę Filologii Słowiańskiej UJ (1945–1962).
Zajmował się gramatyką historyczną języków słowiańskich, historią słowiańszczyzny i etnografią, zaangażowany w prace Komitetu Słowiańskiego w Polsce. Twierdził, że praojczyzną Słowian są ziemie w dorzeczu Odry i Wisły (był zwolennikiem teorii autochtonicznego pochodzenia Słowian). Członek PAU, PAN, Instytutu Słowiańskiego w Pradze, Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Doktor honoris causa uniwersytetów w Pradze i Sofii.
Od 16 września 1919 był mężem Marii z Kopystyńskich[4] (1889–1934).
Zmarł w Krakowie. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim (pas 2-płn.-5)[5].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (20 września 1951)[6]
- Krzyż Komandorski Orderu Świętego Sawy (Jugosławia)[4]
- Krzyż Komandorski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja)[4]
Dzieła
Był encyklopedystą. Został wymieniony w gronie edytorów kilkutomowego słownika encyklopedycznego - Słownik starożytności słowiańskich wydanego w latach 60-90[7]. Napisał lub był współautorem ponad 400 prac, m.in.:
- O mowie Polaków w Galicji Wschodniej
- O pochodzeniu i praojczyźnie Słowian
- Kaszubi: kultura ludowa i język
Przypisy
- ↑ Janusz Stefaniak, Komisja Intelektualistów i Działaczy Katolickich, [w:] Encyklopedia Białych Plam, t. XIX, Suplement, Radom 2005, s. 180.
- ↑ Komunikaty. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 89 z 28 kwietnia 1922.
- ↑ Nowy rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 105 z 11 maja 1938.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 170. [dostęp 2021-08-06].
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 161, ISBN 978-83-233-4527-5 .
- ↑ M.P. z 1951 r. nr 93, poz. 1275 „za wybitną działalność naukową”.
- ↑ Praca zbiorowa 1964 ↓.
Bibliografia
- Praca zbiorowa: Słownik starożytności słowiańskich, tom II. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Ossolineum, 1964.
Linki zewnętrzne
- Karta aresztowania rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego Tadeusza Lehra-Spławińskiego z dn. 6 XI 1939 r.
- Publikacje autorstwa prof. T. Lehra-Spławińskiego udostępnione w zasobach Federacji Bibliotek Cyfrowych. fbc.pionier.net.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-29)].
- Członkowie Komitetu Intelektualistów i Działaczy Katolickich
- Członkowie Rady Przybocznej Miasta Krakowa
- Członkowie Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego
- Członkowie Towarzystwa Naukowego we Lwowie
- Ludzie urodzeni w Krakowie
- Ludzie związani ze szkołą im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Ofiary Sonderaktion Krakau
- Pochowani na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie
- Polacy odznaczeni Orderem Lwa Białego
- Polacy odznaczeni Orderem św. Sawy
- Polscy doktorzy honoris causa uczelni w Bułgarii
- Polscy doktorzy honoris causa uczelni w Czechach
- Polscy encyklopedyści
- Polscy leksykografowie
- Polscy slawiści
- Rektorzy Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Więźniowie niemieckich obozów koncentracyjnych
- Wykładowcy Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Wykładowcy Uniwersytetu Lwowskiego
- Urodzeni w 1891
- Zmarli w 1965
- Członkowie rzeczywiści PAN