| UWAGA |
|---|
Większość artykułów w portalu to nasze własne teksty z kluczowych dziedzin związanych z naszą misją. Spora część materiałów pochodzi też z polskiej wersji Wikipedii, gdzie były odrzucone ze względu na politykę redaktorów (przeczytaj o krytyce Wikipedii). Są też i takie, które zostały przeniesione na nasze strony, gdyż stanowią istotne uzupełnienie merytorycznej treści naszego serwisu. Wszystkie artykuły podlegają edycji przez naszych Użytkowników, dlatego ich wersje mogą się różnić od prezentowanych na innych witrynach. |
Stoła
 Stoła przepływająca przez Sowice (2021) | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Województwo | |
| Rzeka | |
| Długość | 25 km |
| Powierzchnia zlewni |
337 km² |
| Źródło | |
| Miejsce | Tarnowskie Góry-Bobrowniki Śląskie |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | |
| Miejsce | Potępa |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie brak  Brak mapy: powiat tarnogórski | |
Położenie na mapie świata  | |
Stoła – druga co do wielkości (po Małej Panwi) rzeka powiatu tarnogórskiego. Ma zlewnię o powierzchni 237 km² i długość ok. 25 km. Jej źródło znajduje się w Bobrownikach Śląskich – dzielnicy Tarnowskich Gór w okolicy ulicy Puszkina. Stamtąd korytem częściowo krytym płynie do Lasowic i opływając miasto, przez Sowice i Strzybnicę. Następnie wije się przez Boruszowice, Brynek, Tworóg, Koty i w Potępie wpada do Małej Panwi.
W 2. poł. XVIII i w 1. poł. XIX w. na biegu Stoły znajdowało się kilka stawów, z których woda napędzała kuźnice, tartaki i młyny na terenie Lasowic, Sowic, Puferek, Repecka i Piasecznej. Przed regulacją była rzeką bardzo kapryśną, wahania jej wodostanu wynosiły 2‒3 m. Jednak z powodu wybudowania Głębokiej Sztolni „Fryderyk” oraz uruchomienia wydajnych ujęć wody, obecnie jest znacznie spłycona i jej poziom utrzymuje się na poziomie 20‒50 cm[1].
Zanieczyszczenie Stoły było bardzo duże: czystość jej wód oceniało się na pozaklasową. Dziś dzięki licznym akcjom udało się oczyścić rzekę. Obok oczyszczalni w Lasowicach i Kotach ma powstać trzecia w Strzybnicy.
Według badań stanu ekologicznego wód Stoły w latach 2015 i 2016 był on słaby (IV klasa jakości, o czym zadecydował głównie stan bezkręgowców bentosowych w dolnym odcinku i fitobentosu w górnym, choć stan tego ostatniego w dolnym odcinku był dobry. Przekroczone były ówczesne kryteria stanu dobrego pod względem zanieczyszczenia zawiesiną, BZT, ChZT nadmanganianiowego. Przekroczone były również ówczesne normy stanu dobrego dla azotu i fosforu. Woda jest zasolona (na dolnym odcinku przewodność elektrolityczna wyniosła 905 μS/cm. Stoła należy do kilku rzek w Polsce, w których stwierdzono przekroczenia norm dla zawartości talu (podobnie jak Mała Panew), fluorków i nonylofenoli (w tym przypadku w 2016 zanotowano najwyższy wynik wśród wszystkich badanych rzek). Przekroczone są również normy dla kilku innych substancji, które są stosunkowo często spotykane w polskich rzekach (kadmu, ołowiu, rtęci, haptachloru, WWA, fluorantenu, bromowanych difenyloeterów)[2].
Obecnie planuje się budowę ścieżki rowerowej wzdłuż całej długości rzeki, w tym celu poszerzane jest koryto rzeki, oraz niwelowane jest strome zejście.
Wzdłuż północnego brzegu Stoły biegł słynny szlak solny.
Aż do końca XVI wieku rzekę nazywano Rybną, słynęła bowiem z wielkiej obfitości ryb i ich wyjątkowo wielkich okazów[3]. Do dawnych osobliwości Stoły należały także, wedle miejscowych przekazów, czarne kurki wodne (prawdopodobnie łyski lub kokoszki) oraz orzech wodny – roślina, która rodzi jadalne i bardzo smaczne, czarne, z czterema rogami orzechy nieco większe od orzechów laskowych.
Dopływy Stoły wymieniając od górnego biegu rzeki to: Pniowiec, Graniczna Woda, Kanar (z Brzeźnicą), Blaszynówka, Bielawa, Dębnica i Potok Leśny.
Do Stoły zalicza się również rzekę w pobliżu dzielnicy Strzybnica, która może być też nazywana rzeką Kanar.
Nazwę Stoła zatwierdzono urzędowo w 1951 roku, zmieniając niemieckie nazwy Stola (Stollenwasser)[4].
Od wielu lat koryto Stoły na odcinku od Bobrownik Śląskich do Śródmieścia-Centrum jest wyschnięte. Natomiast od Śródmieścia-Centrum do Lasowic jej korytem płyną głównie ścieki komunalne.
Przypisy
- ↑ Tadeusz B. Hadaś, Przyroda i jej przemiany w dziejach Tarnowskich Gór, [w:] Jan Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 711-712, ISBN 83-911508-3-6.
- ↑ Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2011 - 2016 [xls], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (pol.).
- ↑ Zarys dziejów Rybnej. W: Kamil Łysik: Pałac w Rybnej i jego właściciele. Tarnowskie Góry: Pałac w Rybnej – instytucja kultury miasta Tarnowskie Góry, 2017, s. 14. ISBN 978-83-61458-11-1.
- ↑ Zarządzenie nr 115 Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 czerwca 1951 r. (M.P. z 1951 r. nr 62, poz. 825, s. 814)
Linki zewnętrzne
- Stoła, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 363.